Tuy nhiên, ở ta, không ít người nghĩ rằng, trại sáng tác như một chỗ nghỉ ngơi, nơi “tri ân” những “cây đa, cây đề” trong giới… ý kiến của ông về vấn đề này ra sao?
- Thực ra ý kiến đó cũng đúng. Ngay người trẻ tuổi còn thích gặp gỡ giao lưu nữa là người già. Nhu cầu gặp gỡ giao lưu là nhu cầu phải có, nhất là đối với văn nghệ sĩ. Đó là dịp để nắm bắt trao đổi thông tin, nắm bắt sáng tác của nhau, xu hướng sáng tác trong và ngoài nước... Còn ý nói là để nghỉ ngơi thì cũng đúng bởi đối với nghệ sĩ lớn tuổi mà điều kiện kinh tế gia đình còn khó khăn thì đây cũng là khoảng thời gian được tạo điều kiện để nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động. Không chỉ người lớn tuổi, mà cả người trẻ với cường độ lao động như hiện nay cũng cần khoảng không gian nghỉ ngơi như thế. Không phải ai cũng có thời gian dành mươi ngày vừa nghỉ ngơi vừa có cơ hội sáng tác, cho nên nếu được bứt ra thì thời gian này cũng là đáng quý. Bên cạnh đó, nhìn bên ngoài nghệ sĩ làm việc như chơi nhưng đừng quan niệm cứ phải ngồi vào bàn viết mới là làm việc. Người nghệ sĩ đang đi trên đường cũng có thể sáng tác hay tư duy, cho nên việc gặp gỡ, giao lưu ở một không gian nào đó cũng chính là điều kiện để người nghệ sĩ hưng phấn, tích lũy, nảy sinh những ý tưởng sáng tạo.
Dường như mấu chốt của vấn đề là ở chỗ, người ta được tạo mọi điều kiện nhưng có tác phẩm hay không và chất lượng tác phẩm như thế nào cũng không phải chịu trách nhiệm gì…
- Đúng vậy, đến giao lưu nhưng phải làm gì chứ đến chỉ để nghỉ không thì không ổn. Vì thế, điều này có liên quan đến các hội. Các hội cử người đi như thế nào để những người ấy có thể thai nghén được tác phẩm, như kiểu “chọn mặt gửi vàng”. Chỉ có các hội mới biết hội viên của mình một cách rõ nhất, biết người nào còn sức lực, còn mong muốn sáng tạo, còn có đam mê để lựa chọn. Cũng không nên câu nệ vào tuổi tác mà cho rằng, phần lớn những người lớn tuổi đến đó chỉ nghỉ ngơi. Nhiều người làm việc rất miệt mài bởi bản chất họ là người sáng tạo không ngừng thì ở đâu cũng vẫn có thể sáng tạo, nhất là được tạo điều kiện như nhà sáng tác thì càng thuận lợi.
Sáng tạo nghệ thuật là nhu cầu tự thân, không có điều gì từ bên ngoài tác động được.
Thưa ông, qua hội thảo của Trung tâm hỗ trợ sáng tác VHNT vừa qua, là người đại diện cho cơ quan chủ quản, ông có nghĩ là phải thay đổi mô hình hoạt động của các nhà sáng tác sao cho hiệu quả hơn?
- Bộ VHTT&DL vẫn cố gắng làm thế nào nâng cấp các nhà sáng tác để đáp ứng được tốt nhất, tạo được không khí thoải mái, dễ chịu nhất cho văn nghệ sĩ. Chỉ có điều đất nước còn nghèo nên chưa trang bị được đầy đủ các điều kiện cho các loại hình nghệ thuật. Ví dụ điêu khắc thì phải có xưởng điêu khắc thế nào cho phù hợp; xưởng hội họa cũng thế, phải có nơi sáng tác cho có ánh sáng đầy đủ; âm nhạc thì phải có đàn; nhà văn phải có không gian khác… Tiếp thu ý kiến từ hội thảo, tới đây Bộ VHTT&DL cũng sẽ tập trung đầu tư cho 1, 2 nhà thí điểm. Ví dụ phải làm không gian sân vườn như thế nào đó để khi họ đến đấy sẽ nhận thấy không phải nhà nghỉ thông thường, mà mang tính chất nghệ thuật hơn. Mặt khác cũng phải làm việc lại với các hội để cùng có trách nhiệm trong việc cử người tham gia. Thứ ba nữa là đôi khi những trại sáng tác phải có đề tài chung như kiểu “đặt hàng” cho các sự kiện lớn của đất nước: Quốc khánh, ngày sinh nhật Bác… Có thể giao đề bài trước cho hội viên, và khi đến đó tiếp tục chỉnh sửa, hoàn thành hoặc sáng tác. Có lẽ ta sẽ thử làm theo hướng đó một vài lần để nghệ sĩ tập trung vào một đề tài cho “ra tấm, ra món”. Trước mắt đưa ra mấy điều chỉnh như thế xem hiệu quả như thế nào, trong quá trình sẽ vừa làm vừa chỉnh tiếp với các hội cũng như các địa phương. Ngay cả các nhà sáng tác cũng phải đổi mới về cung ứng dịch vụ.Thậm chí những người phục vụ ở đó cùng cần có am hiểu nhất định về VHNT để bản thân họ đôi khi cũng là những người bạn của nghệ sĩ. Có như thế mới có được sự giao lưu tự nhiên ở mọi lúc, mọi nơi…
Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!
