Ở chốn lao xao

Showbiz… Pop culture toàn cầu

Nguyễn Bỉnh Quân |

Những ngày tháng “củ mật” cuối năm là mùa làm ăn của nhiều giới “giang hồ” cũng là của giới showbiz. Nói hẹp thì là giới kinh doanh biểu diễn, thuần túy mua vui gồm sân khấu, điện ảnh, ca nhạc, thời trang, truyền hình… tức có các show bán vé ăn tiền hoặc bán băng đĩa và các sản phẩm khác.

Kinh doanh biểu diễn đã trở thành một ngành kinh tế sôi động, doanh thu rất lớn và tạo nhiều việc làm.Về mặt văn hóa nó trở thành gương mặt đại diện chiếm phần áp đảo trên bức tranh văn hóa quốc gia. Hàng ngàn vạn các “nhân vật bỗng dưng nổi tiếng”, người của công chúng đang ồn ào náo nhiệt tranh mua tranh bán trong các cuộc thi, giải thưởng, bảng xếp hạng, hội chợ và các tour “bán dạo” xuyên Việt, xuyên ASEAN hay xuyên Mỹ (dành cho đồng bào xa xứ)… Cũng như ngành bán hoa Tết, bánh Tết các “sao - stars” thấp thỏm vụ Tết này bội thu hay thất thu đây. Quyết định thắng thua showbiz - như nghĩa đen của nó là kinh doanh - là chuyện tiền bạc chứ không phải chuyện nghệ thuật hay văn hóa gì cao siêu. Làm sao thu hút được công chúng, khiến họ quan tâm đến mình, “theo dõi” mình sít sao hết mức từ trong ra ngoài từ nội y, chuyện tình tới từ thiện chống lũ, xây trường, chữa bệnh miễn phí, từ nói nhảm, khóc hờ, đánh ghen tới bi kịch bạo hành phụ nữ toàn cầu và, lũ lụt, biến đổi khí hậu… Đời có xấu có đẹp, có thiện có ác, có văn minh có vô giáo dục… muốn người ta theo dõi, quan tâm thì phải tạo ra các scandal - những bê bối đình đám đánh vào thói tọc mạch thích nghe lén, nhìn trộm, hám chuyện “thâm cung bí sử” (càng kỳ quái khó tin, càng đồi bại nhơ nhớp càng ăn khách). Cần phải là sản phẩm của truyền thông. Media là sàn diễn lớn nhất rồi mới tới rạp phim, sân khấu, băng đĩa... Nghệ thuật tạo ra scandal bán được là một chuyên môn cao trên cơ sở các nghiên cứu khoa học tâm sinh lý và xã hội nhân văn tiên tiến nhất. Đời là trắng đen lẫn lộn nên khi tô đẹp chói ngời bằng các quảng cáo lập lòe thì người làm hàng, bán hàng showbiz thành công phải pha thêm các mảng đen tăm tối để cân bằng. Cái đẹp, cái thiện, cái chân là các thiên thần showbiz nhưng sẽ nhạt nhẽo chẳng ai ham nếu bên cạnh nó không có các ác quỷ, ma xó, dạ xoa, sa tăng, yêu tinh… do chính các celebrity (sao, người nổi tiếng) vào vai. Các mạng xã hội, các ứng dụng kết nối Internet, các phương thức marketing, các báo lá cải các công ty truyền thông trở nên sàn diễn chủ lực mà các stars của showbiz phải quán xuyến, làm chủ bằng toàn bộ cuộc sống của mình khi ăn khi ngủ khi nói khi cười khi làm tình cũng như khi đi đám ma hoặc đám cưới bởi mọi hình ảnh cử động của họ đều là hàng hóa. Xưa họ lên sàn diễn có 3 tiếng buổi tối. Nay họ diễn 24/24 mỗi ngày. Họ trở thành các con hát, con rối, con búp bê, con robot, con bù nhìn, con gà đẻ trứng vàng, con bồ câu thánh thiện… tùy theo ý thích, đưa đẩy của công chúng - thị trường. Bù lại nếu hút được công chúng thì họ có cơ quay lại dẫn dắt thị hiếu, lăng xê các mốt mới - tức các mặt hàng mới và định dạng văn hóa nước nhà!

Nói rộng ra showbiz là một phần của văn hóa đại chúng (có thể bao gồm cả thể thao, chính trị, văn học, mỹ thuật…). Nghệ thuật thị giác đương đại, chẳng hạn, các dự án tượng công cộng tuyên truyền đồ sộ, các giải bóng đá… đều mang tính Pop và showbiz. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vừa qua được nhiều người coi là những thương vụ showbiz tiền tỉ của các celebrity của hai đảng Dân chủ và Cộng hòa. Thực ra Pop culture hẹp hơn văn hóa đại chúng và chỉ có từ nửa cuối thế kỷ 20 ở phương Tây nhưng dần dần tính Pop Mỹ nhuộm màu mọi nền văn hóa đại chúng trên thế giới nên người ta dễ đồng nhất văn hóa đại chúng với Pop.

Văn hóa của số đông, của đời sống hàng ngày còn được gọi là văn hóa “thấp” đối lập với văn hóa “cao” của giới elite (tinh hoa). Ngày xưa văn hóa tinh hoa của riêng giới tinh hoa tức lớp người có tiền của trên trung lưu, trí thức trên trung bình và quyền lực khuynh đảo thiên hạ. Xã hội hiện đại phát triển lớp trung lưu ngày càng đông, giàu có và lắm quyền lực hơn, nhiều trí thức hơn. Lớp ở giữa này tiếp nối hai đầu tinh hoa và bình dân với nhau. Nhiều thứ Pop được tinh hoa hóa như nhạc Jazz đã trở thành cổ điển. Quần jean áo phông mọi tầng lớp elite: Đại trí thức, đại gia và đại tướng đều mê dùng. Nhiều thứ tinh hoa được đại chúng hóa thí dụ như thời trang cao cấp kiểu quý tộc, “Truyện Kiều”, hay Opera nay đã phổ biến toàn dân…

Có điều đáng lưu ý và quan ngại là showbiz - Pop culture - văn hóa đại chúng là ngành phát triển vũ bão nhất, in đậm dấu ấn lên đời sống văn hóa mỗi quốc gia nhất (nhất là các nước nghèo hơn mà lại đang phát triển nhanh hơn) đang bị toàn cầu hóa nghĩa là bị đưa đẩy, nhấn chìm bởi các làn sóng Pop phương Tây và hiện tượng Hàn Quốc và Nhật Bản trỗi dậy mấy chục năm qua. Vong bản, mất gốc là tất yếu. Xu hướng phản đối toàn cầu hóa không chỉ vì chuyện thương mại mà phần văn hóa còn đáng quan ngại hơn. Quan sát dân tình dịp Noel qua Tết Tây rồi Tết ta qua lễ hội bạn sẽ thấy cuộc đụng độ văn hóa toàn cầu trong đời sống “dở Tây dở ta” gay cấn và thú vị tới mức nào.

Nguyễn Bỉnh Quân
TIN LIÊN QUAN

Cháy lớn ở Long Biên, 7 xe chữa cháy được huy động đến hiện trường

Khánh An |

Đám cháy lớn xảy ra tại một cửa hàng bán dụng cụ làm vườn tại đường Nguyễn Văn Linh (phường Gia Thuỵ, quận Long Biên, Thành phố Hà Nội).

Bé trai 6 tuổi cấp cứu ở TPHCM nghi bị ba ruột bạo hành

Minh Anh |

TPHCM - Liên quan đến thông tin phản ánh nghi ba ruột bạo hành con trai nhập viện cấp cứu, Công an Phường 16, Quận 8 đang vào cuộc làm rõ.

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Lâm Đồng nghỉ hưu trước tuổi

HOÀI THANH |

Lâm Đồng - Ông Trần Đình Văn, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, đã nhận quyết định chính thức nghỉ hưu trước tuổi.

Bệnh nhân ung thư hy vọng được thêm thuốc vào danh mục BHYT

Cao Thơm - Phương Anh |

Trước kiến nghị từ cử tri về việc xem xét, cập nhật danh mục thuốc ung thư mới cho bảo hiểm y tế (BHYT), niềm hy vọng đang nhen nhóm trong lòng nhiều bệnh nhân.

Xem xét kỷ luật đối với cô giáo có lời lẽ thiếu chuẩn mực

NGUYỄN TRƯỜNG |

Ninh Bình - Vụ việc cô giáo bị tố có lời lẽ thiếu chuẩn mực với học sinh, Ban Giám hiệu nhà trường đang xem xét để có hình thức kỷ luật.

Nhật Bản có Thủ tướng mới

Song Minh |

Ngày 1.10, Quốc hội Nhật Bản đã bầu ông Shigeru Ishiba, lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, làm thủ tướng mới của đất nước.

Hà Nội thu hồi đất hơn 800 hộ dân mở đường rộng 40m

HỮU CHÁNH |

Hà Nội - Đường Lĩnh Nam (quận Hoàng Mai) dài hơn 3km sẽ được mở rộng lên 22,5-40m, 829 hộ dân cùng 19 tổ chức bị thu hồi đất.

Báo Lao Động đoạt giải Nhì chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Vương Trần |

Nhóm tác giả của Báo Lao Động đoạt giải Nhì "Cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng năm 2024" trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương.