Khám phá điểm mạnh của bản thân
Thực trạng cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp đang là vấn đề nóng được xã hội quan tâm và tìm hướng giải quyết. Tuy nhiên, con số này vẫn ngày càng tăng nhanh. Theo Bản tin thị trường lao động của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, quý 2.2016, cả nước có 1.088 triệu người lao động trong độ tuổi lao động bị thất nghiệp. Con số này đã tăng 16.400 người so với quý 1.2016. Theo báo cáo, hiện có 418.200 người có chuyên môn kỹ thuật bị thất nghiệp, chiếm tới 40%. Trong đó, 191.300 người có trình độ từ đại học trở lên, 94.800 người có trình độ cao đẳng chuyên nghiệp và 59.100 người có trình độ trung cấp chuyên nghiệp.
Bên cạnh đó, hiện nay cả nước có trên 410 trường đại học, cao đẳng. Tính bình quân mỗi tỉnh, thành phố có khoảng 6,6 trường đại học, cao đẳng với khoảng 2,2 triệu sinh viên trong tổng dân số 95 triệu dân, cao hơn cả các quốc gia phát triển.
Những con số này khiến không ít người hoang mang, đặc biệt là những sinh viên đã, đang và sẽ tìm kiếm thành công bằng con đường học đại học, cao đẳng. Có rất nhiều lý do được đưa ra. Tuy nhiên, điểm mấu chốt là hầu hết các bạn trẻ đang thiếu định hướng nghề nghiệp, không biết định vị bản thân và lên kế hoạch hợp lý cho thời sinh viên. Điều này được TS. Lê Thẩm Dương - Chuyên gia cố vấn Quản trị doanh nghiệp, Trưởng khoa Tài chính Ngân hàng Trường ĐH Ngân hàng TPHCM - nhấn mạnh tại chuỗi hoạt động trong chương trình “Chào Tân sinh viên” do Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam, Báo Sinh Viên Việt Nam phối hợp Công ty cổ phần Giáo dục và Đầu tư công nghệ quốc tế Langmaster tổ chức.
Theo TS. Lê Thẩm Dương, “Người nào dùng sở trường của mình để làm việc thì chỉ mất 1/3 của cuộc đời để thành “ngôi sao” trong lĩnh vực đó. Nếu làm bằng sở đoản vì không hiểu mình thì cả cuộc đời chỉ là nhân vật trung bình trong lĩnh vực mà mình góp mặt hoặc là thất bại”. Chính vì vậy, định hướng là vô cùng quan trọng. Nhưng hầu hết các bạn trẻ thiếu định hướng nghề nghiệp ngay từ khi bắt đầu chọn trường, chọn ngành học, chọn nghề tương lai và không biết định vị bản thân trong môi trường luôn biến đổi từng phút giây. “Học sinh phải chọn nghề rồi mới chọn cơ sở đào tạo phù hợp với điều kiện, năng lực của mình. Tuy nhiên, một bộ phận không nhỏ các bạn trẻ đi theo quy trình ngược: Cố thi vào một trường, một khoa nào đó có điểm tuyển vừa với năng lực của mình, đến khi tốt nghiệp mới lo đến làm nghề gì cũng như tìm kiếm việc làm. Tình trạng này gây nên sự lãng phí cả về nhân lực lẫn của cải cho xã hội”.
Ông Dương nhìn nhận, điều này xuất phát từ việc trong suốt 12 năm học cơ sở, hầu hết học sinh không thể tìm ra điểm mạnh của chính mình. Việc định hướng nghề nghiệp cũng vì thế gặp nhiều khó khăn, những kiến thức, kỹ năng cần thiết gần như không có. Chia sẻ cùng sinh viên về các vấn đề thiết thực đối với những bạn trẻ vừa bước vào cánh cổng đại học, TS. Dương đặc biệt nhấn mạnh về cách khám phá điểm mạnh của bản thân: Phải biết mình là ai; từ đó mới xác định mục tiêu tương thích với nguồn lực mà bản thân có; sau đó, cần có công cụ để đạt mục tiêu trên một nguồn lực hữu hạn và quan trọng nhất là cần tạo ra cách để “việc phải săn mình” chứ không phải “mình đi săn việc”.
Giúp sinh viên đánh giá điểm mạnh của bản thân, ông cho rằng cần cả một quá trình. “Hãy làm tất cả, tập hợp mọi hành vi từ nhặt rau, chữa xe máy, học môn kinh tế, học môn vĩ mô… rồi tập hợp mọi lời khen, chê để biết mình là ai. Và các bạn phải thành thật tự trả lời: Kiến thức của mình đến đâu? Kỹ năng của bản thân như thế nào? Thái độ ra sao? Xác định mình thuộc nhóm phẩm chất nào?”.
Trong đó, thái độ và kỹ năng được ông đánh giá là quan trọng bậc nhất đối với nhiều nhà tuyển dụng, nhưng không được đào tạo bài bản. Chuyên gia Lê Thẩm Dương cũng cho rằng các trường cao đẳng, đại học Việt Nam chủ yếu trang bị kiến thức cho sinh viên mà chưa chú trọng những yếu tố khác về kỹ năng. “Năng lực của tôi không phải là học vị tiến sĩ, không phải là cái bằng, mà là thái độ làm việc chăm chỉ, là ý chí, là động cơ đàng hoàng, là khả năng diễn thuyết, hiểu biết xã hội… Tôi khuyên các bạn, muốn thành công, hãy vứt bỏ cái bằng”, TS. Lê Thẩm Dương nói.
Bày tỏ quan điểm, nhà báo Nguyễn Huy Lộc, Tổng Biên tập Báo Sinh Viên Việt Nam, cho biết thêm: Định hướng cho sinh viên năm nhất đặc biệt quan trọng. Nếu các bạn trẻ được định hướng một cách chính xác và khoa học, được trang bị những kỹ năng cần thiết ngay từ khi bước chân vào cánh cổng đại học, thì chắc chắn tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp ra trường phải làm trái nghề hoặc khó khăn khi tìm việc làm sẽ được giảm thiểu.
Lên kế hoạch “vượt sướng” để thành công
“Thế hệ tôi phải vượt khổ để thành công nhưng các bạn bây giờ khổ hơn vì phải vượt sướng mà vượt sướng bao giờ cũng khó hơn nhiều. Muốn vậy, sinh viên phải biết lập chiến lược dài hạn, mà trước tiên là lên kế hoạch cho đời sinh viên”, TS. Lê Thẩm Dương tiếp tục nêu quan điểm.
Theo ông Dương, trong thời gian ngồi ghế giảng đường, sinh viên phải luyện cho bằng được những kỹ năng chuyên môn, kỹ năng mềm, để sau này, khi ra trường có thể định hướng được bản thân, tìm được cho mình ngành nghề phù hợp. Hiện nay, phần lớn sinh viên thường dành hết 4 năm để tích lũy kiến thức chuyên môn thì quá phí. “Thay vì học đều đều trong 4 năm, nếu các bạn “cày” cật lực, trau dồi kiến thức và kỹ năng một cách nhanh chóng, liệu có thể “nuốt” hết chương trình đại học trong vòng một năm rưỡi không? Xin thưa là hoàn toàn được. Hãy lên kế hoạch cụ thể, gạch bỏ những điều không quan trọng, tập trung vào mục đích chính của sinh viên”, ông khẳng định.
Muốn vậy, phải lên kế hoạch cho đời sinh viên với ba bước: Đánh giá nguồn lực bản thân, liệt kê các việc cần làm và đẩy vào từng nhóm để quản trị. Kiến thức là do học, kỹ năng, thái độ là do rèn luyện, phẩm chất là trời cho.
Trong những yếu tố này, chuyên gia Lê Thẩm Dương cho rằng, khó nhất là đánh giá phẩm chất cá nhân. Hãy dùng hai phương pháp phản hồi và bộ công cụ để đánh giá được phẩm chất của mình thuộc xu hướng tự nhiên thích hướng ngoại hay hướng nội, có thiên hướng trong lĩnh vực nào? Một cách thành thật, hãy đánh giá đúng nguồn lực của bản thân.
Tiếp theo, khi đã hiểu mình là ai thì việc cần làm là liệt kê các công việc cần làm: Học nghề, học ngoại ngữ, học tin học, rèn kỹ năng mềm, kỹ năng nói, kỹ năng nghe, phương pháp hành động… Cần liệt kê chi tiết kể cả thời gian yêu, đi học nhảy, đi tập thể thao, tham gia các hoạt động xã hội… “Các công việc làm thêm nhưng phải bổ túc cho việc học chứ đừng nói đi làm quán bar để lấy kinh nghiệm”, ông nhấn mạnh.
Bước cuối cùng, các bạn sinh viên phải biết sắp xếp các công việc vào từng nhóm để quản trị: Làm việc này ở đâu, ai làm, ai kiểm tra, ai giúp đỡ… Sau đó xác định mức độ quan trọng, tính cấp thiết, mục tiêu hoàn thành.
Nhiều chuyên gia cho rằng, năm thứ nhất, sinh viên chỉ là con chim mới bay ra khỏi tổ, hãy nhẫn nại rèn luyện thêm chút nữa. “Nhìn ai hãy nhìn thẳng, tập làm từ những việc nhỏ cho thật tốt, tiến dần làm việc lớn hơn. Cái lõi của tự tin là quyền lực cá nhân, là kiến thức, sự đàng hoàng, chân thành, đúng mực trong các mối quan hệ. Còn làm thế nào để học tập, để rèn luyện thì ngày nay các bạn có sách vở, Internet, điều gì không học ở trường thì tự học… Cốt lõi vẫn là các bạn có chịu học hay không mà thôi” - TS. Lê Thẩm Dương đưa ra lời khuyên.
