Chưa hợp lý với người lao động
Chị Nguyễn Thị Sáng, làm việc tại Cty TNHH Matai (KCX Tân Thuận, quận 7, TP HCM) từ tháng 12.2004. Tháng 3.2013, chị phát hiện mình mắc ung thu vú nên xin nghỉ việc tạm thời để điều trị bệnh. Sau hơn 2 năm điều trị, thấy mình không còn đủ sức khỏe để đáp ứng yêu cầu công việc nên tháng 4.2015, chị xin thôi việc. Theo sổ BHXH đã chốt chị có 4 năm 2 tháng tham gia BHTN (từ tháng 1.2009 đến 2.2013) nhưng chưa hưởng. Khi chị đi làm thủ tục hưởng BHTN thì cơ quan chức năng từ chối chi trả với lý do “căn cứ theo quy định về điều kiện hưởng của Luật Việc làm (điều 49) thì NLĐ ký HĐLĐ không xác định thời hạn như chị Sáng phải đáp ứng thêm tiêu chí “Đã đóng BHTN từ đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng trước khi chấm dứt HĐLĐ hoặc hợp đồng làm việc” thì mới được hưởng”.
“Tôi nay đã 45 tuổi, sức khỏe rất yếu, hơn nữa do di chứng của đợt phẫu thuật vừa qua, cánh tay phải của tôi không còn vận động được như xưa (chỉ còn 30% sức lao động) nên không thể tiếp tục tìm việc làm để tham gia BHTN tiếp. Mà không tham gia tiếp tức là tôi sẽ vĩnh viễn không thể lấy BHTN, nghĩa là mất trắng? Trong khi đó, khi điều trị, lương không có, chi phí điều trị cao, tài sản gia đình có nhiêu bán hết mà tiền đóng BHTN không được nhận”– Chị Sáng nói.
Ông Võ Văn Hu, 64 tuổi là nhân viên Cty CP Bất động sản Hoàng Anh (quận 7, TP HCM) từ tháng 9.2007. Tháng 7.2014, do sức khỏe yếu ông xin nghỉ việc nhưng do công ty nợ BHXH nên đến cuối năm 2014, ông mới được công ty chốt và trả sổ BHXH. Do nhận sổ quá hạn đăng ký BHXH nên ông không được tiền trợ cấp thất nghiệp. Ông Hu cho biết, các cán bộ giải quyết chế độ giải thích là tiền BHTN của ông không mất mà sẽ được bảo lưu và được cộng dồn nếu sau này ông tiếp tục tham gia BHTN. “Tôi đã lớn tuổi, sức khỏe yếu, không ai thuê tôi nữa thì sao? Đó là tiền của tôi, sao không cho tôi nhận” – Ông Hu nói.
Năm 2013, Bộ LĐTBXH đã có quy định “thắt cổ chai” khi quy định “tháng liền kề” trong Thông tư 04/2013/TT-BLĐTBXH, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của NLĐ bị thất nghiệp. Anh Tùng Lâm có 5 năm làm việc tại Cty CP Thương mại Dịch vụ và Xây dựng ở TPHCM, bức xúc: “Tính đến tháng 12.2012, tôi tham gia bảo BHTN được 4 năm nhưng khi đến Trung tâm Giới thiệu Việc làm TP HCM làm thủ tục hưởng BHTN thì được ở đây trả lời rằng chưa đủ điều kiện”. Anh Lâm làm việc tại Cty từ năm 2008, anh tham gia BHTN từ tháng 1.2009. Tháng 12.2012, công ty gặp khó khăn phải thu hẹp sản xuất còn dưới 10 lao động nên không tham gia BHXH cho NLĐ. Đầu năm 2013, anh Lâm nghỉ việc và làm thủ tục hưởng BHTN thì không được giải quyết với lý do không đáp ứng được quy định “tháng liền kề”.
“Thời điểm trước năm 2009, Cty và chúng tôi không tham gia BHTN thì khi mất việc Cty trả trợ cấp thôi việc hoặc trợ cấp mất việc làm, vậy mà khi tham gia BHTN thì lại không được chi trả. Trong khi luật quy định chỉ cần tham gia BHTN trên 12 tháng là được nhận trợ cấp thất nghiệp, tôi tham gia 4 năm mà không được” – Anh Lâm nói.
Quỹ kết dư nhiều
Theo thống kê của Bộ LĐTBXH, số kết dư quỹ BHTN đến hết năm 2015 là 48.900 tỉ đồng. Riêng trong năm 2015, ước tính thu 9.470 tỉ đồng, chi 4.800 tỉ đồng. Tỉ lệ số chi/thu năm 2015 chiếm 50%. Thực trạng cân đối quỹ bảo hiểm thất nghiệp thời gian qua cho thấy, tỷ lệ chi/thu có xu hướng tăng từng năm, đến năm 2015 đạt 51%. Tại Phiên họp Chính phủ tháng 10, Bộ trưởng Bộ LĐTBXH Đào Ngọc Dung đề xuất giảm 1% tỉ lệ đóng vào quỹ bảo hiểm thất nghiệp, quỹ tai nạn bệnh nghề nghiệp (tương ứng với 5.400 tỉ đồng), nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ổn định và tạo thêm việc làm. Theo Bộ LĐTBXH, tỉ lệ số chi/thu đều chiếm khoảng gần 10% trong những năm gần đây. Hiện tại, số kết dư khá lớn với 26.000 tỉ đồng. Riêng năm 2015, ước tính thu đạt 5.600 tỉ đồng, trong khi đó mức chi chỉ 460 tỉ đồng (chiếm khoảng 8 %).
Với quỹ BHTN đang kết dư lớn, có vẻ như đây là một “tín hiệu” vui cho quỹ, tuy nhiên, xem xét về mục tiêu mà quỹ BHTN hướng đến và những bất cập trong các quy định về chi trả thì đây là một điều khá bất hợp lý! Ông Trần Văn Triều – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật LĐLĐ TPHCM, dẫn chứng thêm: Luật Việc làm có hiệu lực từ 1.1.2015 đã mở rộng thêm đối tượng tham gia BHTN bắt buộc là NLĐ làm việc theo hợp đồng mùa vụ từ đủ 3 tháng trở lên đến dưới 12 tháng. Nhưng khi những đối tượng này nghỉ việc và sau đó không tham gia tiếp nữa nên không đủ điều kiện hưởng BHTN (phải đóng từ đủ 12 tháng trở lên), vậy trường hợp này giải quyết thế nào? Nếu không chi trả cho họ theo chính sách hiện hành thì liệu đã tuân thủ đúng nguyên tắc đóng- hưởng và công bằng với NLĐ!
Theo ông Triều, ngoài việc bảo đảm chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia BHTN, Luật Việc làm còn quy định nguyên tắc BHTN là mức hưởng BHTN được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng. Bên cạnh đó, luật cũng quy định BHTN phải được thực hiện đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia. Tuy nhiên, thực tế thực hiện đã phát sinh nhiều trường hợp đặc biệt, cần thiết phải xem xét điều chỉnh chính sách cho phù hợp nếu không sẽ gây thiệt thòi cho NLĐ và đi ngược lại với mục đích tốt đẹp mà luật đang hướng tới!
Đồng quan điểm, luật sư Hồ Nguyên Lễ (Đoàn Luật sư TPHCM) nhận định: Bản chất của BHTN là một chính sách an sinh xã hội của nhà nước nhằm bảo đảm hay bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi bị mất việc làm hoặc chấm dứt HĐLĐ mà chưa tìm được công việc mới. Từ thời điểm quy định về BHTN có hiệu lực, các quy định về BHTN đều hướng tới bảo đảm tối đa và tạo điều kiện để NLĐ mất việc làm được hưởng các chế độ an sinh thất nghiệp, trong khi đó, các quy định về việc chi trả trợ cấp thất nghiệp dường như đang “siết” lại khiến NLĐ không nhận được quyền lợi chính đáng của mình sẽ ảnh hưởng tới đời sống của nhiều NLĐ nghèo bị mất việc làm.
