Khi các xét nghiệm y khoa không tìm ra bệnh
Phòng khám được thành lập vào tháng 9.2016 thuộc khoa tâm lý học lâm sàng của Bệnh viện Quận 2 TPHCM. Đây được xem là mô hình đầu tiên của cả nước có mặt tại một bệnh viện đa khoa người lớn với mong muốn điều trị toàn diện cho bệnh nhân theo quan điểm “tâm bệnh cũng quan trọng như thân bệnh”. Nhiều bệnh nhân đến đây khi đã làm nhiều xét nghiệm y khoa ở nhiều nơi và bế tắc vì không biết mình bị bệnh gì.
Điển hình như một bà cụ 82 tuổi được con trai đưa đến khám tại phòng khám tâm lý lâm sàng với các triệu chứng buồn phiền, tim đập nhanh, khó thở, vã mồ hôi và thường xuyên ngất xỉu. Trước đó, bà đã được đi khám tim mạch nhiều nơi nhưng không phát hiện bệnh. Khi gặp bác sĩ tâm lý, qua một buổi trò chuyện, tìm hiểu hoàn cảnh bệnh nhân, bà được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu. Bệnh nhân phải gánh quá nhiều nỗi lo của một người vừa là vợ, là mẹ, là bà. Nhất là chuyện người con trai duy nhất đã 45 tuổi mà chưa lập gia đình luôn khiến bà mất ngủ, chán ăn. Bệnh nhân được các bác sĩ trị liệu tâm lý bằng những bài tập đơn giản như tập hít thở sâu, điều khiển cảm xúc và kết hợp với bác sĩ khoa tâm thần để điều trị rối loạn lo âu bằng thuốc.
Tương tự, một gia đình ở tận Đồng Nai cũng đến phòng khám khi con trai học lớp 7 luôn than đau bụng. Gia đình từng đưa con đi nhiều bệnh viện khám và không tìm ra bệnh. Các xét nghiệm lâm sàng đều cho kết quả tốt, không có vấn đề về sức khỏe. Tại phòng khám tâm lý, sau khi trò chuyện, các bác sĩ phát hiện bé bị đau bụng tâm lý, chỉ đau trước giờ đi học. Nguyên nhân là cháu quá sợ…đến trường.
Theo Th.S Nguyễn Ngọc Diệp, bệnh nhân của khoa có thể là một người bị một bệnh thực thể nào đó nhưng lại kèm theo vấn đề về tâm lý, vì thế để điều trị toàn diện bệnh nhân, bác sĩ chuyên khoa phải hội chẩn với chuyên gia tâm lý. Đó là một cô gái xinh đẹp chỉ mới ngoài 20 tuổi từng bị tai nạn giao thông nghiêm trọng. Cô bị xe container cán ngang qua người, bị vỡ xương chậu. Các bác sĩ đã rất khó khăn mới giành giật được mạng sống cho cô. Tuy nhiên, sau khi điều trị, cô bị chứng nghiện morphin và luôn ám ảnh, sợ xấu vì phần mông bị mất hết trong vụ tai nạn. Hiểu được vấn đề bệnh nhân gặp phải, các bác sĩ điều trị đã kết nối bệnh nhân với bác sĩ tâm lý.
Th.S Ngọc Diệp cho biết, lúc tiếp nhận, cô gái có biểu hiện hoảng loạn, lo âu và trầm cảm. Qua 4 buổi trò chuyện, trị liệu tâm lý cho cả bệnh nhân và người nhà, cô gái đã vui tươi và tự tin trở lại. Lần gặp thứ 5 là lần cô đến Bệnh viện làm một số giấy tờ. Cô gặp các bác sĩ tâm lý, thông báo mình đã đi làm và hoàn toàn cảm thấy không có sự khác biệt gì so với thời gian trước khi tai nạn. Gia đình cô gái được bác sĩ tâm lý tư vấn, dự báo trước những vấn đề cô có thể gặp phải sau này như giai đoạn có người yêu, hôn nhân, có con…và được hướng dẫn cách phòng ngừa và giúp bệnh nhân vượt qua.
“Chữa bệnh” cho cả người nhà
TS Lê Minh Thuận, Trưởng khoa Tâm lý học lâm sàng của Bệnh viện cho biết, đối tượng điều trị là bệnh nhân nội trú các khoa khác hoặc bệnh nhân ngoại trú có vấn đề về tâm lý do phòng khám bác sĩ gia đình chuyển qua. Nhưng khác với trị bệnh thực thể, trị liệu tâm lý hoàn toàn không dùng thuốc; thay vào đó, thông qua trò chuyện, chuyên gia tâm lý lâm sàng khơi gợi bệnh nhân bộc lộ vấn đề cá nhân và đồng hành cùng họ để giải quyết vấn đề. Nhiều trường hợp sau khi tìm hiểu nguyên nhân, bác sĩ phát hiện vấn đề tâm lý của bệnh nhân xuất phát từ các mối quan hệ trong gia đình. Do đó, ngoài điều trị cho bệnh nhân, bác sĩ gần như phải “điều trị” cho cả người thân của họ nhằm cải thiện tận gốc vấn đề. Tại phòng khám, để các cuộc trò chuyện không khiến bệnh nhân áp lực, các bác sĩ luôn hiện diện trong những bộ thường phục, không mặc áo blouse. Mỗi buổi chỉ khám được cho 3-4 bệnh nhân. Bởi mỗi ca có thời gian kéo dài từ 45-60 phút.
Điển hình như một bà cụ đến gặp TS Lê Minh Thuận với triệu chứng lo âu. Trong quá trình trò chuyện với bác sĩ, bà cụ luôn lo lắng nhìn xuống quần và hỏi bác sĩ “tôi có bị ướt quần không?”. Qua tìm hiểu, các bác sĩ được biết, bệnh nhân luôn bị ám ảnh chuyện mình không tự chủ được tiểu tiện và để ướt quần. Ở nhà, con trai luôn trách móc, la mắng bà mỗi khi bà tiểu ra quần. Các bác sĩ đã gặp các thành viên trong gia đình để trình bày vấn đề và tìm cách phối hợp để bà cụ giải tỏa được vấn đề tâm lý.
Bên cạnh đó, một bệnh nhân nữ 38 tuổi từng được chồng chở đi cấp cứu nhiều lần vì biểu hiện mất trương lực cơ, toát mồ hôi, khó thở. Thế nhưng, vừa đến bệnh viện, gặp bác sĩ, các triệu chứng này bỗng dưng mất hẳn. Cô từng được đi khám nhiều nơi và không biết mình bị bệnh gì. Người chồng luôn cho rằng vợ mình mắc “bệnh giả bộ”. Sau khi khám tại phòng khám tâm lý lâm sàng, qua trò chuyện, các bác sĩ chẩn đoán cô mắc chứng trầm cảm. Nguyên nhân vì không cảm nhận được sự tôn trọng và thấu hiểu từ người chồng. Ngoài điều trị tâm lý cho bệnh nhân, các bác sĩ còn tư vấn và giải thích cho người chồng nhằm giúp cải thiện mối quan hệ gia đình.
“Khó đến mấy cũng phải làm”
Theo TS Lê Minh Thuận, ngành tâm lý lâm sàng hiện nay chưa được quan tâm nhiều tại các bệnh viện. Tuy nhiên, tại Bệnh viện Quận 2, Ban Giám đốc rất tâm huyết với lĩnh vực này và quyết tâm thành lập. Do khoa còn khá mới nên chưa được nhiều bệnh nhân biết đến. Hiện tại, bệnh nhân phần lớn là từ các bác sĩ khoa khác giới thiệu xuống khi phát hiện có vấn đề tâm lý.
Một khó khăn khác là bệnh nhân khám tâm lý chưa được quỹ Bảo hiểm y tế chi trả. Giá mỗi lần khám tâm lý là 100 ngàn đồng, tương đương với giá khám dịch vụ các bệnh lý khác. Đây không phải là số tiền lớn, thế nhưng, với những bệnh nhân khó khăn, phải trị liệu lâu dài, số tiền điều trị là cả một vấn đề lớn. Nhiều bệnh nhân đã bỏ ngang quá trình điều trị vì không có điều kiện. Bệnh viện đã phải khám miễn phí cho gần một nửa trường hợp bệnh nhân bởi họ quá khó khăn. Bản thân bệnh viện cũng không có nhiều nguồn thu từ phòng khám này. Bởi lẽ, với thời lượng một ca khám bệnh kéo dài hàng tiếng đồng hồ, một ngày, bệnh viện chỉ khám cho được tối đa chưa tới 10 bệnh nhân.
Bác sĩ Trần Văn Khanh, Giám đốc Bệnh viện Quận 2, chia sẻ: “Nhiều lần đi nước ngoài dự các hội nghị về y tế, tôi thấy các bệnh viện nước ngoài rất chú trọng điều trị tâm lý cho bệnh nhân, phối hợp với điều trị các bệnh lý khác. Bên cạnh đó, đọc các bài báo cáo khoa học thấy bệnh nhân có vấn đề tâm lý tâm thần chiếm tỷ lệ rất lớn. Trong nước, nhận thấy có nhiều bác sĩ tâm lý đi học hành rất đàng hoàng nhưng về không có nơi điều trị tâm lý lâm sàng nên phải đi làm việc khác. Tôi nghĩ khó đến mình, mình cũng phải làm phòng khám tâm lý để điều trị toàn diện cho bệnh nhân và phát huy được hết nguồn lực của bác sĩ”.
Tại một hội thảo vào cuối năm 2015, đại diện bộ Y tế cho biết, khoảng 15% dân số Việt Nam mắc các rối loạn tâm thần phổ biến, trong đó 3 triệu người mắc rối loạn tâm thần nặng. Suy ra, cứ 100 bệnh nhân đến bệnh viện sẽ có khoảng 15 người kèm theo các rối loạn tâm thần.
