Những năm đầu thập kỷ 1960 Hà Nội vẫn còn phải dùng nhiều loại dầu cao nhập khẩu từ Trung Quốc, Myanmar, Singapore. Dầu cao mang nhãn hiệu “Con hổ” được đóng trong những hộp sắt tây nhỏ bằng khuy áo đại cán sơn đỏ vẽ hình đầu con hổ. Dầu cao Myanmar được gọi là dầu Cù Là (người Việt miền Nam gọi nước Myanmar là nước Cù Là - An Chi).
Khoảng 1969, Xí nghiệp dược phẩm trung ương 3 đã nghiên cứu chế tạo thành công hộp dầu cao đặt tên là Sao vàng. Dầu cao Sao vàng vẫn đóng trong chiếc hộp sắt tây sơn đỏ nhỏ như dầu cao nhập ngoại có hình vẽ ngôi sao vàng năm cánh chính giữa. Nó chỉ khác dầu cao “Con hổ” ở chỗ hình như ít hương liệu hơn mà thôi. Tính năng sử dụng không hề khác.
Vật dụng quen thuộc ấy có mặt trong tất cả mọi gia đình. Trong hành trang cán bộ đi công tác và trong ba lô anh bộ đội đi chiến trường. Chiếc hộp sắt tây do Việt Nam tự chế tạo lúc ấy còn thô ráp, khó mở. Người lớn dạy trẻ con mở bằng cách thả rơi nó xuống nền gạch nhiều lần. Chất dầu trong hộp cũng đặc hơn dầu nhập ngoại. Dùng khá lâu hết và an toàn hơn khi trời nóng không bị chảy.
Trong thời chiến, thuốc men cực kỳ thiếu thốn, hộp dầu cao Sao vàng dùng để chữa khá nhiều bệnh và hiệu quả không ngờ. Từ nhức đầu sổ mũi, say nắng, ho cho đến bôi ngoài những vết thương bầm tím tụ máu, vết muỗi đốt và bôi lên bụng khi có những triệu chứng ăn khó tiêu. Thực ra dầu cao trong nhiều trường hợp chỉ là liệu pháp tâm lí mà không có cơ sở khoa học của việc chữa trị. Thế nhưng liệu pháp tâm lý cũng được y học công nhận từ lâu rồi.
Những trường hợp khẩn cấp nếu không thể ra chợ mua nắm lá xông vẫn có thể dùng nó cho vào nồi nước xông sử dụng bình thường để chống cảm cúm. Những người đi rừng còn có thể dùng nó để chống muỗi, vắt rất hiệu nghiệm. Hộp dầu cao Sao vàng đã từng là món quà các thiếu nữ tặng chàng trai của mình trước khi vào chiến trường. Có anh lính còn giữ nó trong balô cho đến tận ngày giải phóng. Những kỷ niệm có mùi vị nồng nàn như thế thường được dùng rất dè sẻn chỉ cho riêng mình.
Dầu cao Sao vàng có bán tự do ở tất cả các hiệu thuốc trong thành phố. Gánh hàng xén chợ quê nào cũng có. Trên tàu xe đường dài mỗi khi xuất bến đều có những người bán dạo mang lên chào mời. Tàu xe ngày chiến tranh thường nhồi khách đến chật cứng. Hộp dầu cao làm nhiệm vụ xoa thái dương và gáy cổ cho những người say xe khá công hiệu. Nhưng cũng có nỗi phiền. Trong xe chỉ vài người xoa dầu là toàn bộ hành khách bị ám mùi. Rất may ngày ấy tàu xe hầu như không có cửa kính. Mùi dầu thoát ra bên ngoài cũng không gây khó chịu lắm cho những người đồng hành. Những anh chị em đi du học nước ngoài còn có thể mua dầu cao Sao vàng mang theo làm quà hoặc bán lại. Người xứ nhiệt đới sang trời Tây tuyết trắng không thể thiếu hộp dầu cao Sao vàng chống rét.
Ngày thống nhất đất nước mới biết rằng ở nửa kia tổ quốc cũng rất thịnh hành các loại dầu xoa bóp. Chỉ có điều nó luôn là dầu loãng đựng trong lọ thủy tinh. Thứ này trước ở miền Bắc cũng có nhưng không tiện lắm cho người mang đi xa nên ít ai dùng. Ngồi trên tàu xe sau giải phóng thấy ai lôi hộp dầu cao Sao vàng ra dùng có thể đoán chắc đó là người miền Bắc vừa vào. Chẳng hiểu sao người miền Nam không mấy ưa chuộng hộp dầu cao này. Rất có thể khứu giác của con người đã vô tình được đào tạo để chỉ có nhu cầu với những mùi quen thuộc.
Dầu cao các loại cả dạng nước và đặc bây giờ có đến hàng trăm nhãn hiệu. Bà con đi du lịch vài nước Đông Nam Á Thái Lan, Singapore, Malaisia... vẫn thường mua về làm quà. Chủ yếu là loại dầu nước đóng lọ thủy tinh với thiết kế bao bì khá đẹp. Thật ngạc nhiên giờ đây người ta ít ai còn dùng dầu cao nữa. Cao Sao vàng cũng không phải ngoại lệ. Khi đã có sẵn nhiều thứ thuốc men, hộp dầu cao không còn là lựa chọn để chữa bệnh. Khi đã có khá nhiều loại dầu và nước hoa dùng cho việc thơm tho, người ta cũng rất đắn đo khi dùng dầu cao ở chỗ đông người. Rất có thể nó sẽ làm cho những người xung quanh cảm thấy khó chịu. Vài người còn không ngần ngại bày tỏ thái độ với những người sực nức mùi dầu cao trên tàu trên xe.
Người ta hiện vẫn thi đua dùng rất nhiều thực phẩm chức năng dù biết rằng chính nó nhiều khi cũng chỉ là liệu pháp tâm lý. Kệ thôi. Một lúc nào đó cũng sẽ giống như hộp dầu cao Sao vàng. Nó sẽ trở thành kỷ niệm của một thời gian lao nhưng đầy lạc quan tin tưởng.
6-2017
