Sự thừa nhận “ngấm ngầm”
Trong nhiều năm, luật lao động ở Saudi Arabia ngăn cản việc nam nữ làm việc chung. Nhưng Ghazwan và nhóm của cô là đội duy nhất phục vụ các khách hàng cả nam và nữ. “Gần đây, có 1 sự ngầm chấp nhận về việc nam, nữ cùng nhau làm việc trong 1 môi trường chung” - Bader Aljalajel, người mở quán cafe 12 Cups tại 1 trong những đại lộ hào nhoáng nhất của Riyadh vào năm 2016, nói.
Quán cafe này do 5 người đàn ông Saudi và một số người nước ngoài quản lý. Aljalajel đang có kế hoạch mở quán thứ 2, lần này do phụ nữ điều hành. “Những người phụ nữ gửi hồ sơ cho chúng tôi biết rằng, họ sẽ phải làm việc với nam giới. Những người nào không chấp nhận việc đó sẽ bị loại” - Aljalajel nói.
Luật pháp ở Saudi Arabia đã đi theo xu hướng này trong nhiều năm qua. Năm 2011, Saudi Arabia thông qua luật cho phép tất cả các cửa hàng bán các sản phẩm liên quan đến phụ nữ như đồ lót chỉ nên có phụ nữ làm việc. Năm 2016, các cửa hàng thuốc và kính mắt có thể xin giấy phép thuê nhân viên là nữ giới, miễn là nhân viên nữ vẫn phải tách biệt với nhân viên nam và khách hàng.
Chiến lược Tầm nhìn Saudi 2030 do Thái tử Mohammed Bin Salman khởi xướng có mục tiêu tăng cường sự tham gia của nữ giới trong lực lượng lao động, từ 22% hiện tại lên 30% ở tất cả các ngành đến năm 2030. Theo ông Khaled Abalkhail - phát ngôn viên Bộ Lao động và Phát triển Xã hội - hiện có 600.000 phụ nữ Saudi Arabia làm việc trong khu vực tư nhân, trong đó 30.000 người tham gia thị trường vào tháng 9-10 năm ngoái. Trước đó, năm 2011, số phụ nữ tham gia khu vực tư nhân chỉ là 90.000 người.
Thay đổi trong một xã hội trẻ
Không chỉ phụ nữ Saudi mới làm việc ở khu vực tư nhân, mà cũng có nhiều nam giới tham gia hơn. Với tỉ lệ thất nghiệp ở mức 12.8% theo số liệu chính thức của chính phủ, Thái tử Mohammed Bin Salman vào năm 2016 đã công bố một loạt cải cách đầy tham vọng, bao gồm tạo thêm hàng nghìn công ăn việc làm ở khu vực tư nhân, với mục tiêu giảm tỉ lệ thất nghiệp xuống còn 7% đến năm 2030.
“Khi tôi vào đại học khoảng 10 năm trước, tôi xin phép bố đi làm bán thời gian ở quán cafe với mức lương 530 USD/tháng. Bố tôi băn khoăn về việc con trai mình phải bưng bê phục vụ cafe, nên nói rằng, bố sẽ cho tôi số tiền đó, thay vì đi làm thì tôi phải tập trung vào học tập” - Aljalajel nói.
Sự phản đối không chỉ đến từ gia đình. Trong thời gian dài, người dân Saudi Arabia không phải là lựa chọn hấp dẫn với các nhà tuyển dụng, những người có thể thuê nhân công nước ngoài sẵn lòng làm việc 6 ngày 1 tuần, với mức lương chỉ bằng 1 phần so với người bản xứ. Chẳng hạn, 1 người Saudi làm việc toàn thời gian tại cafe 12 Cups kiếm được 1.600 USD/tháng, nhưng 1 người nước ngoài làm việc tại cùng quán này chỉ nhận được 533 USD/tháng.
Theo Tổng cục Thống kê Saudi Arabia, mức lương trung bình của người Saudi là 2.670 USD/tháng. Năm 2017, trong 1 nỗ lực nhằm ngăn cản các công ty tuyển dụng lao động nước ngoài, chính phủ áp thuế hàng tháng với nhân công không phải người Saudi. Các công ty hiện phải trả 107 USD cho mỗi 1 lao động nước ngoài, và khoản thu này dự kiến sẽ tăng lên sau mỗi năm.
Phụ nữ không còn là
gánh nặng
Khi càng nhiều phụ nữ Saudi vào khu vực tư nhân làm việc, những thách thức ở đây thuyết phục được họ ở lại. “Từ kinh nghiệm của chúng tôi, cứ 4/10 phụ nữ rời bỏ công việc mà chúng tôi đảm bảo cho họ vài tháng từ khi bắt đầu làm vì gia đình họ muốn vậy” - Redwan Aljelwah - người sáng lập công ty tư vấn tuyển dụng Mada ở Riyadh vào năm 2016, hoạt động trong các lĩnh vực bán lẻ, thực phẩm đồ uống và công nghệ thông tin - nói. Hơn nữa, Aljelwah cho biết, nhu cầu về lao động nữ vẫn thấp hơn so với lao động nam. Tỉ lệ thất nghiệp của phụ nữ Saudi Arabia trong quý 3 năm 2016 theo số liệu gần nhất là 34.5%.
“Tất cả các ngành đều mở cửa cho phụ nữ, với điều kiện họ đảm bảo được môi trường làm việc an toàn” - phát ngôn viên Bộ Lao động và Phát triển Xã hội, ông Abalkhail nói. Ông bổ sung rằng, bộ này tổ chức các khóa dạy phụ nữ Saudi kỹ năng cứng và mềm để họ tìm được việc làm. “Khi phụ nữ đi làm, họ không còn phải chịu những gánh nặng mà gia đình họ bắt phải mang cho đến khi kết hôn. Họ có lựa chọn để trở thành độc lập” - Aljalajel nói.
Ghazwan và nhóm của cô đồng tình: “Nhiều khách hàng nam và nữ mà chúng tôi phục vụ cafe nói: Chúng tôi tự hào về những gì các bạn đang làm”.
