Báo Lao Động trân trọng giới thiệu toàn văn bài thảo luận này.
Kính thưa Chủ tọa phiên họp!
Kính thưa Quốc hội!
Tôi bày tỏ sự đồng tình với các báo cáo và đánh giá cao sự quyết liệt của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, vi phạm pháp luật và tham nhũng, trong công tác kiểm sát, xét xử và thi hành án năm 2017.
Với trách nhiệm đại diện tổ chức Công đoàn tham gia Quốc hội, tôi xin phát biểu làm rõ những vướng mắc, bất cập trong vấn đề Công đoàn khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội và đề xuất một số kiến nghị, kính mong Quốc hội quan tâm, giải quyết trong thời gian tới để quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người lao động không bị xâm phạm.
Kính thưa Quốc hội!
Điều 10, Hiến pháp năm 2013 quy định “Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của người lao động… đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động….”.
Cụ thể hóa quy định này, Khoản 1, Điều 88 Bộ luật Lao động quy định Công đoàn cơ sở có quyền “Tham gia, hỗ trợ giải quyết tranh chấp lao động”; Khoản 8, Điều 10 Luật Công đoàn quy định quyền, trách nhiệm của tổ chức công đoàn, đó là “Đại diện cho tập thể người lao động khởi kiện tại tòa án khi quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của tập thể người lao động bị xâm phạm”; Điểm d, Khoản 1 Điều 14 Luật Bảo hiểm xã hội trao quyền cho tổ chức Công đoàn “Khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội” và Bộ luật Tố tụng dân sự, tại Khoản 2, Điều 162 cũng quy định “Công đoàn cấp trên của công đoàn cơ sở có quyền khởi kiện vụ án lao động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể người lao động do pháp luật quy định”.
Ngoài các quy định về khởi kiện nợ bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định xử lý hành chính đối với hành vi vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội; Bộ luật Hình sự quy định về Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động tại Điều 216.
Thực hiện các quy định trên đây, với phương châm bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người lao động, các cấp công đoàn đã tích cực phối hợp với Bảo hiểm xã hội tiến hành thanh tra, kiểm tra và truy thu nợ bảo hiểm xã hội, thông báo số nợ và danh sách dự kiến các doanh nghiệp bị khởi kiện. Một số doanh nghiệp sau khi nhận được thông báo khởi kiện đã khắc phục số tiền nợ, tính từ tháng 1.2016 đến nay, tổng số tiền nợ thu hồi được xấp xỉ 600 tỷ đồng.
Về việc khởi kiện nợ bảo hiểm ra Tòa án, sau gần 2 năm thực hiện, các cấp công đoàn đã tiếp nhận 2.705 bộ hồ sơ do cơ quan bảo hiểm xã hội chuyển sang. 20 liên đoàn lao động tỉnh, thành phố đã gửi đơn khởi kiện đến các cấp Tòa án 187 vụ doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội, (số còn lại không gửi nữa do không được thụ lý giải quyết). Trong 187 vụ do Công đoàn khởi kiện, Tòa án nhân dân các cấp đã hòa giải thành 28 vụ, tòa án cấp huyện ở 1 tỉnh (Long An) thụ lý 2 vụ, 48 vụ trả lại hồ sơ, số còn lại tòa án không thụ lý giải quyết với 3 nhóm lý do chủ yếu sau:
Thứ nhất: Không có giấy ủy quyền những người lao động hoặc công đoàn cơ sở, cho công đoàn cấp trên cơ sở khởi kiện. Mà điều này thì rất khó bởi lẽ công đoàn cơ sở, người lao động tại chính doanh nghiệp không thể và không dám ủy quyền cho công đoàn cấp trên cơ sở khởi kiện chính doanh nghiệp mình, nếu làm điều này đồng nghĩa với nguy cơ cao sẽ mất việc làm.
Thứ hai: Không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án và đề nghị xem xét xử lý hành chính hoặc hình sự.
Thứ ba: Tranh chấp lao động tập thể về quyền chưa được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện giải quyết.
Việc Tòa án không thụ lý các vụ khởi kiện nợ bảo hiểm xã hội, do còn vướng mắc trong các quy định của pháp luật, đã ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động, làm cho số nợ bảo hiểm xã hội tiếp tục gia tăng. Theo số liệu của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, hiện nay, các doanh nghiệp trốn đóng, nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế ước khoảng gần 12.000 tỷ đồng. Đặc biệt, hiện nay có khoảng hơn 2.000 tỷ đồng nợ bảo hiểm xã hội từ các doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, giải thể, phá sản, tồn tại cầm chừng hoặc chủ doanh nghiệp bỏ trốn, không thể thu hồi, nghĩa là quyền lợi của hơn 193.000 người lao động ở các doanh nghiệp này cũng bị “treo”, chưa có hướng giải quyết.
Việc doanh nghiệp trốn đóng, nợ bảo hiểm xã hội (trong đó không ít doanh nghiệp hàng tháng vẫn trừ một phần tiền lương đều đặn của người lao động với lý do để đóng bảo hiểm xã hội) không chỉ xâm phạm nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, mà còn tác động xấu đến sự an toàn, cân đối nguồn quỹ và đảm bảo an sinh xã hội hướng tới phát triển bền vững đất nước. Trong khi đó, khung pháp lý của chúng ta còn nhiều bất cập, việc thực thi pháp luật trên thực tế chưa nghiêm. Để bảo vệ tốt nhất quyền lợi người lao động, khắc phục những bất cập, hạn chế nêu trên, tôi trân trọng kiến nghị Quốc hội và các cơ quan có liên quan:
Một là: Đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao cho Ủy ban các vấn đề xã hội phối hợp với các cơ quan có liên quan rà soát các quy định pháp luật hiện hành về xử lý vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế (nhất là hành vi trốn đóng, nợ bảo hiểm), nếu thấy có những quy định chưa cụ thể, còn có cách hiểu khác nhau, cần giải thích để thống nhất áp dụng, thì trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghiên cứu, giải thích pháp luật theo thẩm quyền.
Nếu các quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo hoặc có khoảng trống, thì Quốc hội giao Chính phủ tổng hợp, trình Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung luật. Đây là vấn đề lớn, đang gây bức xúc đối với người lao động và toàn xã hội. Quốc hội cần dành sự quan tâm đặc biệt, để sớm giải quyết kiến nghị này.
Hai là: Bảo hiểm xã hội Việt Nam, ngành lao động thương binh và xã hội, chính quyền các cấp cần làm tốt hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về trốn đóng, nợ bảo hiểm xã hội theo thẩm quyền. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quan tâm, giải quyết kịp thời các tranh chấp lao động tập thể về quyền theo quy định của pháp luật.
Ba là: Bộ Công an chỉ đạo Công an các cấp nắm tình hình, phối hợp với tổ chức Công đoàn phát hiện, điều tra, đề nghị truy tố một số vụ án điểm về trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động theo Điều 216 Bộ luật Hình sự.
Bốn là: Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn, chỉ đạo Tòa án nhân dân các cấp tiếp nhận, thụ lý các vụ Công đoàn khởi kiện về nợ bảo hiểm xã hội và sớm đưa ra xét xử một số vụ để răn đe, phòng ngừa, cảnh báo các hành vi tương tự.
Những kiến nghị, đề xuất chính đáng này của đoàn viên, người lao động thông qua tổ chức Công đoàn rất mong được Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao và các ngành có liên quan, quan tâm giải quyết.
Xin trân trọng cảm ơn Quốc hội!
