Tuy nhiên, cũng cần phải xem xét làm rõ một số vấn đề như: Không chỉ định thầu mà phải thực hiện đấu thầu công khai, đầu tư phải có tầm nhìn tương lai với 8 – 10 làn đường thay vì 4 làn đường, cần chỉnh sửa chính sách để tránh lặp lại những tồn tại như với các dự án BOT thời gian vừa qua…
Phải đấu thầu công khai
Đại biểu Ngọ Duy Hiểu (Hà Nội) cho rằng: “Nguồn lực là yếu tố quyết định tổng số km đường, số dự án thành phần xem dự án nào cần thực hiện trước. Chúng ta định hình vốn đầu tư trung hạn có vậy thôi nhưng bản chất vẫn là tính cua trong lỗ, còn bấp bênh lắm.
Với lộ trình 3 năm này thì ban đầu ta nên chọn ít để đánh giá xem thành công đến đâu. Vừa rồi BOT thành công cũng lớn nhưng cũng hệ lụy nhiều chuyện buồn xung quanh. Hiện nay Quốc hội nói còn đang nhiều bất cập hạn chế thì bây giờ ta phải quay sang sửa chữa chính sách đã, xem bất cập hạn chế gì thì ta mới tính 8 ông BOT, PPP này là gì và cái nào BOT cái nào PPP.
So với thế giới thì chả nước nào làm cao tốc 2 làn xe. Tôi nghĩ tối thiểu phải 4 làn xe. Vấn đề tầm nhìn nếu không tính kỹ thì sẽ rất là tốn kém.
Tôi cho rằng chúng ta phải đấu thầu. Nhiều địa phương dự án bé tí còn đấu thầu, thế mà giờ BOT cơ chế còn chưa đâu vào đâu mà đủ tin để chỉ định thì rõ ràng là bất hợp lý về chính sách vĩ mô và pháp lệnh. Tôi cho rằng dứt khoát phải đấu thầu.
Khi đấu thầu có thể mức lợi nhuận cho các doanh nghiệp sẽ không phải 14% và thời gian là 30-50 năm mà chỉ còn 20-25 năm. Như vậy là chúng ta sẽ thấy mang lại nhiều lợi ích.
Đồng tình với quan điểm của đại biểu Hiểu, đại biểu Đinh Duy Vượt (Gia Lai) cho rằng, tuyến đường cao tốc Bắc - Nam tác động tới 45% dân số và ảnh hưởng tới 75% các cảng biển và 67% các khu kinh tế cả nước. Bởi vậy cần thiết phải làm ngay.
Nhưng cần chặn được những tồn tại khi vốn đầu tư khó khăn, giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công, suất đầu tư và kết nối. Đặc biệt cần phải chặn được việc dự án triển khai, xây dựng chậm làm suy yếu nguồn lực quốc gia.
Về quy mô, cần thực hiện đúng quy mô được chính phủ phê duyệt. Nhưng nếu quy mô đường này thì sẽ không đáp ứng được cho tương lai. Nên dù cho có tăng nợ công mà đầu tư kịp thời tuyến đường này thì tôi nghĩ rằng sẽ rất có hiệu quả.
Về lâu dài cần quy hoạch 6 - 10 làn xe, ít nhất là 8 làn xe chứ nếu không, cứ làm như thế này thì sẽ chắp vá, cơi nới. Nếu chưa có điều kiện thì cứ giải phóng mặt bằng để đất đó từ 6 - 10 làn xe.
Chính phủ phải giải trình làm rõ hơn
Trong khi đó, đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.Hồ Chí Minh) cho rằng: “Nguồn vốn của chúng ta hiện có hạn nên đồng ý với việc chọn 4 đoạn đi qua 13 tỉnh. Tổng vốn 118.716 tỉ đồng, chia ra 3 dự án đầu tư công, với khoảng 124km, 8 dự án thành phần khoảng 530km theo hình thức PPP dưới hình thức BOT, là hoàn toàn khả thi.
Tuy nhiên cần lưu ý thêm độ nhạy của dự án, bởi dự án dài hạn thường phát sinh rủi ro, ngay từ khâu giải phóng mặt bằng, lãi suất đi vay, thu phí, không thu được phí, tiến độ thi công xây dựng do ảnh hưởng của thời tiết…
Đề nghị Bộ GTVT báo cáo Quốc hội những bài học kinh nghiệm rút ra trong khi thực hiện các dự án BOT đã tiếp thu trong thời gian vừa qua. Ai là người đứng ra vay số tiền này? Cần thiết đấu thầu cho vay dự án để chọn lựa đơn vị cho vay thấp nhất”.
Đại biểu Phạm Phú Quốc (TP.Hồ Chí Minh) cho rằng, tính ra làm tuyến đường này hết 181,5 tỉ đồng/km - là con số cao nên cần cân nhắc kỹ. Dự án này vốn nhà nước chiếm 46% trên tổng mức đầu tư tạo sự hấp dẫn, tạo niềm tin để kêu gọi các thành phần kinh tế cùng tham gia thực hiện.
Nguồn vốn của Nhà nước chủ yếu được huy động từ trái phiếu, vì vậy nên tính toán các giải pháp trong trường hợp giải ngân, cam kết việc giải ngân đáp ứng kịp thời cho việc đầu tư xây dựng, vì từ trước đến nay, quá trình giải ngân luôn gặp khó khăn.
Đoạn đường BOT chịu 3 lần lãi phải trả. Lãi suất này cao hơn lãi suất huy động từ trái phiếu Chính phủ, cao hơn lãi suất từ các ngân hàng thương mại, nên tính toán phương thức huy động vốn như thế nào để lãi suất thấp hơn.
BOT và trạm thu phí quá nhiều, các doanh nghiệp vận tải sẽ chọn lộ trình khác, nếu không tính toán đủ các số liệu, có thể lỗ, và người gánh khoản nợ này sẽ là Nhà nước, khi đó, tỉ lệ phát sinh nợ xấu của Nhà nước cũng sẽ cao. Đấu thầu rộng rãi là phương thức tốt nhưng chú ý đối với các nhà thầu nhỏ, chọn làm sao các nhà đầu tư có nhiều kinh nghiệm, có tiềm lực tài chính”.
Đại biểu Phùng Quốc Hiển (Lai Châu) - Phó Chủ tịch Quốc hội - nhận định: “Cần phải làm rõ tiêu chí lựa chọn đoạn tuyến, quy mô, hình thức đầu tư. Chính phủ phải giải trình làm rõ hơn những nội dung mà đại biểu quan tâm. Tính toán chuyện giải phóng mặt bằng, Nhà nước đầu tư theo hình thức hợp tác công tư, góp phần vốn cùng các doanh nghiệp đầu tư, phải thu hồi vốn nhà nước. Thậm chí trong một số năm nào đó ưu tiên các nhà đầu tư ngoài nước thu hồi vốn”.
