Lận đận từ những bước đầu
Không phải ngẫu nhiên mà việc thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp và dự án được nhắc đến nhiều trong thời gian gần đây. Bên cạnh ý nghĩa tích cực chung của việc đa dạng hoá thành phần các nhà đầu tư ở các dự án thì với riêng TISCO II, việc mời gọi nhà đầu tư mới, đặc biệt ở thời điểm này, còn có ý nghĩa sống còn với sự phát triển của dự án.
Xin được nhắc lại một vài điểm chính yếu trong quá khứ để có thể hình dung vì sao việc thoái vốn lại có ý nghĩa đến như vậy. Được khởi công từ năm 2007, TISCO II có tổng mức đầu tư (TMĐT) là 3.843 tỉ đồng, sau đó được điều chỉnh tăng lên hơn 8.104 tỉ đồng. Dự án được thực hiện theo hình thức EPC, nhà thầu là Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Một dự án được kỳ vọng sẽ khởi sắc cho ngành gang thép nhưng khi gần hoàn thiện lại bị bỏ dở, đình trệ thi công và không thể đi vào sản xuất suốt nhiều năm qua.
Đã có rất nhiều phương án, giải pháp được đưa ra để tháo gỡ bế tắc cho dự án này tuy nhiên đến nay, dự án vẫn án binh bất động với những hệ thống nhà xưởng đã hoen gỉ, cỏ mọc um tùm. Những chiếc bạt xanh phủ trên đống sắt, cỗ máy “khổng lồ” đã rách nát theo thời gian. Hạ tầng xung quanh dự án cũng đã không còn nguyên vẹn, đường sá mấp mô. Điều đáng nói là dù đình trệ thi công suốt từ năm 2013 đến nay, mỗi ngày Công ty CP Gang thép Thái Nguyên vẫn phải trả lãi vay ước tới hơn 1 tỉ đồng cho các khoản vay ngân hàng phục vụ đầu tư dự án này.
Tương lai của TISCO II
Nói với Lao Động về vấn đề thoái vốn tại dự án này, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, ở đây nhà nước cần phải dũng cảm. Trong đó, phải nêu được phần vốn đó là bao nhiêu, định giá như thế nào cho phù hợp. Theo ông Long, bởi ở đây còn có lực lượng lao động, chấp nhận thoái vốn là mất chứ không thể thoái là giữ được. Còn về việc phá sản có nên hay không, ông Long cho rằng, trong dự án này thì không nên. “Nhà nước không thể góp vốn vào nữa, nhưng cần phải khôi phục lại bằng cách để cho nó thoái vốn” - chuyên gia Ngô Trí Long nói và cho biết thêm hiện nay nhiều nhà đầu tư cũng quan tâm dự án.
Trong khi đó, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh - giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho rằng, việc hồi sinh dự án này là rất khó. Ông Thịnh nói, cần phải đánh giá lại một cách nghiêm túc, đầy đủ dự án này. Xung quanh câu hỏi TISCO II sẽ thế nào nếu có được nhà đầu tư mới? Tất nhiên là không chủ đầu tư nào xin mua dự án để rồi tiếp tục cho “đắp chiếu”. Đồng tiền được bỏ ra đều căn cứ trên khả năng hoạt động và sinh lời. Thông tin từ TISCO cho hay đến thời điểm này trừ một phần kết cấu nhà xưởng bị han gỉ do thời tiết thì bộ phận “linh hồn” của nhà máy là thiết bị điều khiển thì chưa được nhà thầu MCC bàn giao. Vậy nếu TISCO II khởi động thì việc này có gặp trở ngại nào về kỹ thuật hay không cũng là điều đáng nói.
Theo thiết kế của TISCO II thì dự án sử dụng công nghệ luyện kim truyền thống (lò cao-lò thổi oxy). Ông Phạm Chí Cường - nguyên Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam - cho biết, trên thế giới, khoảng 70% số nhà máy thép vẫn áp dụng công nghệ này. Sau nhiều năm “đắp chiếu”, phần cơ (đã xây lắp) của nhà máy bị thời tiết tác động, phát sinh hư hỏng, xuống cấp, cần phải chỉnh trang lại, còn phần điện vẫn trong kho bảo quản, chưa lắp đặt cho nên vẫn đạt yêu cầu chất lượng. Với một số người thiếu thiện chí thì có thể nói quá lên khi coi dự án là đống “sắt vụn”, nhưng hơn ai hết, với tập thể người lao động của công ty thì giờ chỉ cần một nhà đầu tư mới là TISCO II sẽ tái khởi động để sinh lời. Điều này cũng đồng nghĩa với việc chấm dứt sự lãng phí đã kéo dài bấy lâu nay.
Nghĩa vụ bảo lãnh khiến TCty Thép Việt Nam khó thoái vốn tại TISCO II
Theo Quyết định 1468/2017 của Thủ tướng Chính phủ, phương án xử lý ưu tiên đối với Tisco II là thoái vốn nhà nước và tái cơ cấu lại Tisco II. Trong trường hợp phương án này thực hiện không thành công mới xem xét cân nhắc lựa chọn các phương án như bán dự án hoặc kêu gọi doanh nghiệp, nhà đầu tư góp vốn đầu tư dự án.
Tuy nhiên việc thoái vốn của TCty Thép Việt Nam (VNSTEEL) tại TISCO theo lộ trình được phê duyệt từ 65% xuống dưới 30% ngay từ ban đầu gặp khó khăn rất lớn do việc giải phóng nghĩa vụ bảo lãnh của VNSTEEL với một ngân hàng vẫn chưa thực hiện được.
Chủ tịch HĐQT VNSTEEL Nghiêm Xuân Đa tại đại hội cổ đông 2019 mới đây thừa nhận, việc thoái vốn của TCty tại TISCO vẫn chưa thực hiện được do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân về trách nhiệm bảo lãnh của TCty với khoản vay của TISCO. Sau khi bàn giao xong quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước từ Bộ Công Thương sang SCIC, VNSTEEL sẽ cập nhật lại đề án tái cấu trúc của TCty, báo cáo TCty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) và khẩn trương tiếp tục thực hiện việc thoái vốn.
Về hướng xử lý trong thời gian tới, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho hay trọng tâm là triển khai thực hiện phương án thoái vốn theo 2 trường hợp là giải quyết xong tranh chấp hợp đồng EPC và giải chấp được bảo lãnh của VNSTEEL với ngân hàng; và trường hợp không giải quyết được hai vướng mắc này, báo cáo TCty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) để trình Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp sau khi Bộ Công Thương bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại VNSTEEL về SCIC. C.N - C.H
