Giá quá cao, thị trường rối loạn
Ông Nguyễn Như Cường, Phó Cục trưởng Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT) khẳng định: “Sản phẩm nông sản an toàn theo tiêu chuẩn VietGap phải được đánh giá đúng với giá trị, mức chi trả phải tương xứng với sản phẩm, tức sản phẩm nông sản VietGap phải được bán đúng giá, người sản xuất phải có lời thì nông dân, doanh nghiệp mới làm. Còn như hiện nay, nông dân, doanh nghiệp làm ra sản phẩm nông sản an toàn phải tự mang ra chợ bán thì rất khó”.
Với những người trực tiếp sản xuất, khó khăn khi làm thực phẩm sạch là không thể kể hết. Ông Dương Văn Tâm, nông dân xã Bình Ngọc (Tuy Hòa, Phú Yên) cho biết: “Mình làm ra rau VietGAP lại không có ai mua vì giá cao nếu so với rau bán ngoài chợ. Người tiêu dùng tính toán như vậy thì ai mà trồng rau VietGap nữa”. Ông Đoàn Văn Vươn, chủ cơ sở Vườn biển Đoàn Văn Vươn nhấn mạnh: “Làm thực phẩm sạch đòi hỏi thời gian dài, chuẩn, nguyên liệu chi phí cho nuôi trồng cao và năng suất thấp. Như thế làm sao đòi hỏi rẻ được”.
Theo ông Nguyễn Lâm Viên - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Cty cổ phần Vinamit, cái khó của Việt Nam khi phát triển thực phẩm hữu cơ là đa số người sản xuất đi trên nền tảng nông nghiệp hóa học, trong khi hiện nay, nhu cầu thế giới, tiêu dùng đang đi theo hướng hữu cơ. Bài học kinh nghiệm “xương máu” mà Vinamit có được khi tham gia “cuộc chơi” hữu cơ là không hề rẻ. Năm 2010, doanh nghiệp này đã mất 150 tỷ đồng vì không khống chế được sự phát triển của vi khuẩn.
Thế nhưng, bản thân thị trường thực phẩm hữu cơ hiện nay cũng khá rối loạn. Theo ông Võ Minh Khải, Tổng Giám đốc Viễn Phú Organic & Healthy foods, việc các hộ canh tác lẻ tẻ, lạm dụng chữ “hữu cơ” đang diễn ra ngày một tinh vi để lừa gạt người tiêu dùng mà chưa có cơ chế kiểm soát, khiến cho những người sản xuất thực phẩm hữu cơ chân chính bị ảnh hưởng rất lớn. 90% nhà sản xuất đã lạm dụng chuyện “sạch” để quảng cáo nhưng vẫn phun hormone, vẫn phun thuốc diệt cỏ mà chẳng có luật nào bảo vệ nổi người tiêu dùng.
Là chuyên gia nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý chất lượng thực phẩm, ông Vũ Thế Thành cho rằng, trên thế giới không có định nghĩa thực phẩm sạch, chỉ có thực phẩm lành mạnh, ăn thực phẩm nào có lợi và không có lợi. Thực phẩm đã đi ra ngoài thị trường thì không thể nói sạch hay bẩn. Bất kỳ thực phẩm nào không tuân thủ vệ sinh an toàn thực phẩm thì nhà sản xuất đó có vấn đề và chỉ có ở Việt Nam mới có khái niệm thực phẩm sạch.
Theo chuyên gia Vũ Thế Thành, trên thị trường thực phẩm Việt Nam hiện nay có tình trạng mập mờ thông tin trên nhãn hiệu (thành phần sử dụng, tính năng sản phẩm....) và loạn chứng nhận. Chính điều này làm xói mòn lòng tin của người tiêu dùng.
Thực phẩm “bẩn” có liên quan đến ung thư?
Tại diễn đàn Thực phẩm sạch dành cho ai, BS CK II Trần Thị Anh Tường – Phó trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Ung bướu TPHCM - cho biết, có 90% nguyên nhân gây ung thư ảnh hưởng từ yếu tố môi trường.
Nói về mối liên quan giữa thực phẩm và ung thư, BS Anh Tường cho biết, có thể chia thực phẩm thành 5 nhóm: Thực phẩm gây ung thư - Có thể gây ung thư - Có lẽ gây ung thư - Không có mối tương quan với ung thư - Không gây ung thư.
Rất khó nghiên cứu để kết luận một cơ thể bị ung thư do ăn thực phẩm nào (một người không chỉ sống mà ăn chỉ một vài loại thức ăn), nhưng tới nay thế giới tìm được một số chất được khẳng định gây ra ung thư gồm: Nấm mốc ở các thực phẩm để lâu, nấm mốc được coi là nguyên nhân gây ung thư gan, truyền qua sữa mẹ tới con; Rượu và các chất có cồn gây ung thư thực quản, và nguy cơ ung thư tăng nếu liều lượng sử dụng nhiều; Thuốc lá cũng như rượu, ung thư từ thuốc lá có thể là tất cả; Dioxin gây ra tất cả các loại ung thư trên cơ thể, đặc biệt da; Cá khô: Chất được sinh ra trong quá trình muối cá, gây ra ung thư vòm hầu, thực quản và dạ dày…
BS Anh Tường nhấn mạnh: “Chúng ta vẫn có thể hạn chế bệnh tật nếu chịu thay đổi thói quen sống hàng ngày, hạn chế dung nạp các loại thực phẩm có hại vào cơ thể mình một cách chủ động và biết lựa chọn thực phẩm sạch trong tiêu dùng”. Cùng với đó là duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên và hạn chế các loại thực phẩm có nguy cơ gây ung thư như đồ chiên rán, hút thuốc, uống rượu, ăn quá nhiều muối...
Trước những thông tin về việc sử dụng tỏi đen, trà xanh… để ngăn ngừa ung thư, BS Anh Tường cho biết, kết quả thí nghiệm cho thấy các chất này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, tuy nhiên đến nay chưa có một bằng chứng nào chứng minh điều này trên cơ thể người.
BS Anh Tường khẳng định, không nên quá lạm dụng các loại thực phẩm này vì nó không có tác dụng ngăn ngừa ung thư.
Bao giờ 50% người Việt Nam được sử dụng thực phẩm sạch?
Trước câu hỏi: “Bao lâu nữa, 50% dân số Việt Nam được tiếp cận thực phẩm sạch?”, ông Nguyễn Như Tiệp - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (Bộ NN&PTNT) - cho rằng, mất khoảng 5 năm.
Tương tự, Bà Đinh Thị Mỹ Loan - Chủ tịch hiệp hội bán lẻ Việt Nam - cho rằng, với sự vào cuộc quyết liệt của những nhà quản lý và các doanh nghiệp như hiện nay thì có thể chỉ từ 5 hoặc xa lắm là 10 năm, người dân Việt Nam sẽ được sử dụng thực phẩm sạch.
Tuy nhiên, đứng ở góc độ người tiêu dùng, MC Phan Anh đã bày tỏ sự lo lắng: “Tôi nghĩ phải 30 năm nữa. Vì tôi đứng dưới góc nhìn của một người dân trước những thực trạng rất bức xúc về hiện trạng thực phẩm an toàn hiện nay. Chúng tôi rất muốn cơ quan chức năng chứng minh rằng chúng tôi sai, rằng chỉ 5 năm nữa chúng tôi được tiếp cận thực phẩm sạch”.
Đồng thời MC Phan Anh cũng lật ngược lại vấn đề: Tại sao lại phải hỏi thực phẩm sạch dành cho ai? Trong khi thực phẩm ra thị trường phải sạch và tất cả người dân đều có quyền dùng thực phẩm sạch. Theo MC Phan Anh, sở dĩ anh có suy nghĩ đó vì anh cũng như bao người dân đang hằng ngày đối diện với thực phẩm bẩn và rất bức xúc.
Trước ý kiến cho rằng tại Việt Nam hiện nay, việc quản lý, quy trách nhiệm trong lĩnh vực vệ sinh an toàn thực phẩm còn chồng chéo, nên khi xảy ra ngộ độc, không biết ai phải chịu trách nhiệm, MC Phan Anh đã nêu quan điểm cá nhân rằng, chính mỗi bản thân người tiêu dùng phải là người chịu trách nhiệm đầu tiên, chứ không phải cơ quan hành chính nào.
Theo anh, người tiêu dùng là người chọn nhà hàng, chọn thực phẩm, nên cần phải biết được thông tin về chất lượng thực phẩm. Đó là quyền của người tiêu dùng. Phan Anh khẳng định: “Chúng ta phải có trách nhiệm với mạng sống, với sức khỏe của chính chúng ta”.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho biết, Bộ NN&PTNT đã phát động phong trào với 4 điểm quan trọng như: Năm 2018 sẽ hoàn thành Luật Thủy sản chăn nuôi, trồng trọt; Bộ NN&PTNT chỉ đạo tăng cường thanh kiểm tra xử lý vi phạm, xử lý chất cấm, vật tư đầu vào, thuốc kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản; Tiếp tục xây dựng và phát triển các chuỗi nông sản sạch từ chế biến, tiêu dùng trong 1 năm qua (đến nay đã có 444 chuỗi sản phẩm sạch theo quy định của Bộ NN&PTNT được công khai); Làm sao kết nối được người dân với sản phẩm an toàn có chứng nhận của cơ quan, tăng cường công tác thông tin truyền thông.
