Kết quả tích cực rõ ràng
Tháng 12.2022, Moderna và Merck cho biết, khi sử dụng kết hợp với liệu pháp miễn dịch ung thư Keytruda của Merck, vaccine ung thư mRNA của Moderna làm giảm nguy cơ tái phát hoặc tử vong của các loại ung thư da nhất định tới 44% so với khi chỉ dùng liệu pháp Keytruda.
Dữ liệu này khiến các nhà khoa học rất phấn khởi. Đây là lần đầu tiên vaccine ung thư dựa trên mRNA chứng minh được hiệu quả trong một nghiên cứu ngẫu nhiên, với kết quả tích cực rất rõ ràng.
Nếu kết quả này tiếp tục đạt được trong các thử nghiệm quy mô lớn hơn, đây sẽ là tiến bộ lớn cho cả công nghệ mRNA vốn tạo ra các vaccine COVID-19 cũng như cho lĩnh vực vaccine ung thư nói chung.
Tuy nhiên, khoảng cách từ những kết quả tích cực, ban đầu vừa đạt được tới phát triển một phương pháp điều trị có chi phí hợp lý và dễ tiếp cận trên quy mô rộng còn khá xa. Trong số vô vàn thách thức, vaccine cần được điều chỉnh cho phù hợp với cấu trúc di truyền của các khối u của từng bệnh nhân.
Nghiên cứu vừa đề cập có sự tham gia của 157 người có nguy cơ cao tái mắc ung thư da giai đoạn cuối. Tuy nhiên, ngay cả khi kết quả kém ấn tượng hơn một chút trong một nghiên cứu lớn hơn, vaccine vẫn có thể tạo ra sự khác biệt cho bệnh nhân.
“Đó sẽ là một sự thay đổi đáng kể, chuyển thành thuyên giảm lâu dài", Julie Bauman - giám đốc Trung tâm Ung thư Đại học George Washington - nhận định.
Khác với những vaccine sản xuất hàng loạt mà công chúng quen sử dụng, như vaccine cúm hoặc bại liệt, vaccine ung thư của Moderna nhằm ngăn chặn tái mắc bệnh. Vaccine hoạt động theo hướng đào tạo các tế bào miễn dịch nhận ra những protein nguy hiểm có trong các tế bào ung thư.
Hy vọng là vaccine ung thư của Moderna có thể khuyếch đại đáng kể lợi ích vốn có của Keytruda - loại thuốc giúp ngăn chặn phương thức mà tế bào ung thư sử dụng để né hệ thống miễn dịch. Điều đáng mừng là sự kết hợp này đã mang lại hiệu quả.
Moderna đã cho thấy năng lực của hãng trong phát triển các vaccine mRNA, với vaccine COVID-19. Tuy nhiên, phát triển thành công vaccine ung thư khó hơn nhiều. Moderna bắt đầu bằng sinh thiết khối u của một bệnh nhân ung thư sau đó giải trình tự và sử dụng trí tuệ nhân tạo để chọn ra những đột biến có khả năng để ung thư phát triển.
Sau đó, các mRNA được mã hóa cho các protein thúc đẩy ung thư có liên quan nhất được đóng gói trong hệ thống phân phối gọi là hạt nano lipid - đúng phương pháp phân phối dùng trong vaccine COVID-19.
Từ sinh thiết khối u tới liều vaccine đầu tiên mất từ 8-10 tuần, giám đốc y tế của Moderna Paul Burton cho hay. Điều này lặp đi lặp lại cho từng bệnh nhân tham gia thử nghiệm lâm sàng.
Tuy nhiên, thử hình dung phải làm những quy trình này cho một loại vaccine thương mại dành cho hàng nghìn người.
Để vaccine ung thư thực tế và dễ tiếp cận
Giảm thời gian từ mũi kim sinh thiết tới mũi kim tiêm chủng là điều quan trọng để đảm bảo rằng phương pháp đó không chỉ hứa hẹn hiệu quả mà còn thiết thực và dễ tiếp cận để bất cứ ai cũng có thể hưởng lợi từ vaccine.
Cách thức để tăng tốc mọi thứ là lập các trung tâm khu vực để nhanh chóng xử lý sinh thiết. Một biện pháp khác để cuối cùng có thể đẩy nhanh quá trình phát triển vaccine ung thư hắc tố da là đơn giản hóa các thành phần của vaccine.
Các nhà nghiên cứu cũng muốn tìm hiểu xem liệu một số loại khối u có dựa vào trình điều khiển chung hay không và nếu được phát hiện đó có thể là nền tảng cho một loại vaccine được thiết kế rộng hơn với một số thành phần có thể bổ sung riêng hay không.
Dù những dữ liệu này còn hạn chế nhưng các nhà khoa học hy vọng một số manh mối có thể xuất hiện khi vaccine sử dụng lâu dài và lượng người được sử dụng vaccine tăng lên.
Dường như câu hỏi lớn nhất hiện nay là kết quả được ghi nhận ở ung thư sắc tố da có thể mở rộng cho các loại ung thư khác hay không. CEO Moderna Stephane Bancel gần đây chia sẻ với CNBC, công ty đang tích cực chuyển sang nghiên cứu giai đoạn 3 với lòng tin rằng bất kỳ nơi nào thuốc Keytruda hiệu quả, vaccine cũng sẽ hoạt động.
Trong khi đó, liệu pháp Keytruda được chấp thuận để điều trị một loạt bệnh ung thư, chứ không chỉ ung thư hắc tố. Ông Bancel lưu ý, vaccine của Moderna có thể tạo ra phản ứng khả thi với các khối u mà Keytruda đã không xử lý được.
Ung thư hắc tố da là khối u “nóng”, tức khối u có nhiều đột biến và có nhiều tế bào miễn dịch sinh sôi, sẵn sàng để làm nhiệm vụ tiêu diệt ung thư.
Nhưng các khối u “lạnh”, tức những khối u không có nhiều tế bào miễn dịch sẵn sàng được kích hoạt, là vấn đề khó hơn nhiều.
Thách thức lớn khác là chi phí cho một liệu pháp cá nhân hóa với Keytruda rất cao. Riêng Keytruda đã có giá niêm yết khoảng 185.000 USD mỗi năm.
Bloomberg nhận định, tất cả tiền đầu tư vào vaccine ung thư của Moderna sẽ mang tới cho lĩnh vực này không chỉ vaccine ung thư mà còn cả cách thức thiết kế, thử nghiệm và sử dụng những loại vaccine khác.
Hy vọng rằng đó là chất xúc tác cho cuộc cách mạng vaccine ung thư thực sự, một cuộc cách mạng có thể biến ung thư từ một căn bệnh có khả năng gây chết người thành căn bệnh mãn tính, ổn định.
