Cách đây 63 năm, vào mùa xuân năm 1948, Đảng ta phát động phong trào thi đua ái quốc. Ngày 11.6.1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi Thi đua ái quốc. Tiếp đó, nhiều Hội nghị thi đua ái quốc đã được triển khai ở các ngành, các giới, các cấp, từ trung ương xuống địa phương.
Chỉ hơn một tháng sau, Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần thứ hai (từ ngày 16 đến 20.7.1948) do Đảng ta chỉ đạo, được tổ chức. Đây cũng là Hội nghị Thi đua ái quốc của trí thức, các văn nghệ sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hoá thời kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Ngày 16.7.1948 trong thư gửi Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần thứ hai, Chủ tịch Hồ Chí Minh động viên và kêu gọi tri thức, các nhà hoạt động văn hoá văn nghệ tích cực tham gia đóng góp cho sự nghiệp kháng chiến kiến quốc, trong phong trào thi đua ái quốc của toàn dân tộc.
Người chỉ rõ: "Nhiệm vụ của văn hoá chẳng những để cổ động tinh thần và lực lượng kháng chiến kiến quốc của nhân dân, mà còn phải nêu rõ những thành tích kháng chiến kiến quốc vĩ đại của ta cho thế giới biết.
Các nhà văn hoá ta phải có những tác phẩm xứng đáng chẳng những để biểu dương sự nghiệp kháng chiến kiến quốc bây giờ mà còn để lưu truyền những gương mẫu oanh liệt kháng chiến kiến quốc cho con cháu đời sau".
Trao đổi với Lao Động, nhà văn Bùi Việt Thắng cho biết, trong bối cảnh nước sôi lửa bỏng của thời cuộc khi chính quyền Dân chủ nhân dân còn non trẻ, khi con thuyền cách mạng đang vượt qua bão tố dưới sự chèo lái tài tình của người thuyền trưởng vĩ đại - Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người đã đặc biệt quan tâm đến văn hóa, coi đó là động lực phát triển xã hội dưới ánh sáng của tiến hóa, tiến bộ và nhân văn.
Bước vào cuộc kháng chiến thần thánh chín năm toàn dân - toàn diện - trường kỳ (1946-1954), một lần nữa văn hóa được đề lên thành một mặt trận:
"Song từ nay trở đi, chúng ta cần phải xây đắp một nền văn hóa kháng chiến kiến quốc thiết thực và rộng rãi, để giúp sự nghiệp kháng chiến kiến quốc của toàn dân" (đó chính là tinh thần triệt để “Kháng chiến hóa văn hóa. Văn hóa hóa kháng chiến”).
Định hướng chiến lược này được Hồ Chủ tịch khẳng định trong Thư gửi Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ hai, tổ chức tại Chiến khu Việt Bắc (từ ngày 16 đến 20.7.1948). Khi cuộc kháng chiến đã chuyển sang tình thế, cục diện mới, Người càng quan tâm đến mặt trận không tiếng súng nhưng vô cùng quan trọng:
"Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy" (Thư gửi các họa sĩ nhân dịp Triển lãm Hội họa, năm 1951).
Vào hạ tuần tháng 11.2021, Hội nghị Văn hóa toàn quốc (được coi là lần thứ ba) sẽ được tổ chức (hình thức trực tuyến), tại Thủ đô Hà Nội. Hội nghị lần này có ý nghĩa đặc biệt vì diễn ra trong bối cảnh đại dịch COVID -19, ảnh hưởng toàn diện đến đời sống xã hội không chỉ riêng Việt Nam, nó tác động mạnh mẽ và làm thay đổi toàn thế giới.
Mỗi quốc gia, mỗi cộng đồng dân tộc qua đại dịch phải tư duy mới, hành động mới để tồn tại và phát triển trong điều kiện không thuận lợi. "Tồn tại hay không tồn tại?" - đang là câu hỏi lớn đặt ra trước nhân loại 7 tỉ người, trong đó có Việt Nam.
