Văn tế trong buổi lễ cũng là lời tóm tắt số phận của những người đi lính Hoàng Sa năm xưa. "Hoàng Sa trời nước mênh mông/ Người đi thì có mà không thấy về/ Hoàng Sa mây nước bốn bề/ Tháng hai khao lề thế lính Hoàng Sa". Vào thế kỷ 17, triều đình nhà Nguyễn đã tổ chức tuyển chọn những trai tráng khỏe mạnh, giỏi bơi lội sung vào đội Hoàng Sa để ra quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa thu lượm sản vật, đo đạc hải trình, vẽ bản đồ và bảo vệ chủ quyền. Chính vì ra khơi gặp nhiều rủi ro bất trắc, cư dân đảo Lý Sơn đã tổ chức Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa hàng năm để những hùng binh Hoàng Sa lên đường đi làm nhiệm vụ yên lòng.
Buổi lễ đã tái hiện, khắc họa sinh động lại Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa năm xưa, với những thuyền câu, trong khoang lái có hình nhân, trên thuyền có đặt linh vị của người lính Hoàng Sa, cùng các vật lễ mà binh phu Hoàng Sa phải mang theo như: Vàng mã, thịt gà, xôi chè, nẹp tre, dây mây, muối gạo, củi, mắm.
Sau phần tế lễ, tiếng ốc u nổi lên hiệu lệnh cho những trai tráng làm lễ rước thuyền và hình nhân thế mạng, 4 thuyền lần lượt được thả trôi ra biển hướng Hoàng Sa theo con đường mà các bậc tiền nhân Lý Sơn đã ra đi từ hơn 400 năm trước để thể hiện ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa của người dân Lý Sơn nói riêng và người dân cả nước nói chung.
Lễ hội này ngoài là nghĩa cử tri ân, tưởng nhớ các binh phu trong đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải trên đảo Lý Sơn đã quên mình vì nghĩa lớn, mà còn là dịp để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.
Lễ hội đua thuyền truyền thống tứ linh để chào mừng buổi Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa năm 2018 đã diễn ra trong sự hò reo của người dân và du khách.
Để tôn vinh và phát huy nét sinh hoạt văn hóa dân gian, năm 2013, Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa của người dân đảo Lý Sơn đã được Bộ VHTTDL trao Bằng công nhận là Di sản phi vật thể quốc gia.
