Giấc mơ đi lính và “ngã rẽ” sang nghề diễn
Nghệ sĩ Hữu Mười là một trong 16 sinh viên trong lớp diễn viên khóa hai trường Điện ảnh Việt Nam cùng với những tên tuổi nổi tiếng như nghệ sĩ Bùi Cường, Minh Châu... Xuất thân trong một gia đình có 11 anh chị em, không có ai theo nghệ thuật, chàng trai 17 tuổi Nguyễn Hữu Mười đến với điện ảnh một cách tình cờ.
Trong một lần cùng bạn đi mua vé xem kịch khi Đoàn kịch Trung ương về biểu diễn, cậu học trò Hữu Mười thấy bảng thông báo tuyển diễn viên nên ngồi lại viết ngay đơn đem nộp dù chưa có bất kỳ hình dung gì về diễn xuất. Thậm chí lá đơn của ông khi đó chỉ vỏn vẹn 6 dòng và suýt bị đuổi về vì cẩu thả. Nghệ sĩ cười bảo, hồi đó thấy thông tin thí sinh được chụp tới 3 kiểu ảnh, “lãi” quá nên tôi mới viết đơn nộp.
Từ sự tình cờ đó, cậu hò trò vượt qua vòng sơ tuyển, ra Hà Nội dự thi chung tuyển và bắt đầu hành trình dấn thân trong làng điện ảnh Việt. Nam diễn viên từng giành Giải thưởng Diễn viên Xuất sắc nhất trong Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 7 (1985) chia sẻ: “Lúc nhận được giấy báo nhập học tôi băn khoăn nghĩ mãi là có nên đi học không, đến lúc lại có giấy báo giục lần hai, tôi tự nhủ, thôi thì cứ đi ra thử, nhập trường. Nhà đông con nên đứa nào tự lập được bố mẹ mừng lắm rồi nên bố mẹ khuyến khích, cho đi ngay”.
Từ ông giáo Thứ, thầy giáo Khang trên phim đến thầy giáo Hữu Mười ngoài đời thực
Tốt nghiệp lớp diễn viên 1977, nghệ sĩ Hữu Mười về công tác tại Hãng phim truyện Việt Nam. Thời gian đầu ông thường hóa thân vào những vai diễn như người công nhân, người lính trở về sau chiến tranh, và thường chỉ đóng các vai thứ chính. Ông kể, khi đó “được đóng phim là sung sướng lắm rồi”. Mỗi lần đóng phim là cắt tem gạo mang theo để nộp cho đoàn làm phim. Diễn viên thời đó không có cátsê mà nhận lương của hãng. Ngoài ra, diễn viên sẽ nhận được tiền bồi dưỡng sau khi đóng xong. Ông kể, vai thứ trong phim được bồi dưỡng khoảng 10 - 15 đồng.
Trong suốt những năm bắt đầu sự nghiệp diễn xuất, nghệ sĩ Hữu Mười tham gia nhiều phim như “Khôn dại”, “Ngày ấy ở sông Lam”, “Phương án ba bông hồng”... Nhưng phải đến khi vào vai ông giáo Thứ (phim “Làng Vũ Đại ngày ấy”), thầy giáo Khang (phim “Bao giờ cho đến tháng mười”) - hai vai diễn giúp ông được khán giả biết tới và được giới chuyên môn công nhận. Đến nay, vai thầy giáo Khang, giáo Thứ vẫn được nhiều khán giả nhớ tới và gọi thay vì tên thật.
Trong sự nghiệp làm đạo diễn, ông có nhiều tác phẩm ghi dấu ấn trong lòng khán giả như “Chiếc hộp gia bảo”, “Nhịp sống”, “Xóm bờ sông”, “Những kẻ lãng mạn”, “Cuộc phiêu lưu không định trước”, “Trở lại chùa Dâu”... Đặc biệt, bộ phim truyện nhựa “Mùi cỏ cháy” do NSƯT Nguyễn Hữu Mười làm đạo diễn được giới chuyên môn đánh giá cao, liên tiếp các giải thưởng như Bông Sen Bạc tại LHP Việt Nam lần thứ 17 (2011) và giành giải Cánh diều Vàng 2011 cho phim điện ảnh xuất sắc nhất. Dự án mới đây nhất của ông là bộ phim “Trên đỉnh bình yên” năm 2016.
Sau nhiều năm lăn lộn trong vai trò diễn viên, đạo diễn ở Hãng phim truyện Việt Nam, nghệ sĩ Hữu Mười bắt đầu tham gia công tác giảng dạy từ năm 2003. “Tôi thích thì đi dạy thôi chứ không băn khoăn gì bởi trước đó thì bận rộn đóng phim, làm đạo diễn, khi rỗi rãi thì đi đi dạy cho vui. Chuyên đóng vai ông giáo lại chuyển sang làm thầy giáo đúng là như phim vận vào người”, ông tâm sự. Hiện Đạo diễn, NSƯT Nguyễn Hữu Mười là trưởng Khoa truyền hình, Đại học sân khấu Điện ảnh Hà Nội.
Sau một chặng đường hơn 40 năm làm nghề, dự kiến hết năm 2017, nghệ sĩ Hữu Mười sẽ chính thức nghỉ hưu theo chế độ. Nhìn lại chặng đường đã đi trong lĩnh vực nghệ thuật ông chia sẻ: “Ngoài phim ảnh không có sở thích nào khác. Nhìn lại, giá như mình được làm nhiều hơn, để lại được nhiều vai hơn, được đóng nhiều phim hơn thì thích hơn”.
