Các công trình thủy lợi đang phát huy hiệu quả
Thủy lợi cho vùng ĐBSCL đã nói đến từ rất lâu. Nhưng kể từ khi Nghị quyết 120 ra đời, hàng loạt các công trình thủy lợi lớn đã được triển khai và bước đầu đã phát huy hiệu quả trong việc điều tiết nước. Có thể kể các dự án như: Dự án Quản lý nước tỉnh Bến Tre; Dự án Hệ thống thủy lợi Bắc Bến Tre giai đoạn 1; Dự án Hệ thống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé - giai đoạn 1; Dự án Hệ thống thủy lợi tiểu vùng II, III, V Cà Mau; Dự án Cống Âu thuyền Ninh Quới; Dự án Tha La, cống Trà Sư.
Nói về công trình Cống Âu thuyền Ninh Quới, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu, ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu nhận xét: “Khi vận hành Cống âu thuyền Ninh Quới đã giúp cho việc điều tiết nước trên 100.000ha của hai cả 3 tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng. Nhờ công trình này, năm nay tình trạng thiếu nước cục bộ không còn diễn ra gay gắt”.
Thực trạng bài toán thiếu nước tại ĐBSCL là minh chứng cho hiện tượng biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Cà Mau có 3 mặt giáp biển, với khoảng 254km chiều dài bờ biển và 87 cửa sông thông ra biển, đây cũng là địa phương chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu trong vùng ĐBSCL. Mùa mưa bão hằng năm, không chỉ chịu xâm thực mà hàng ngàn ha rừng phòng hộ bị sóng biển cuốn trôi, nhiều đoạn đê biển cũng đặt trong tình trạng báo động.
Mùa khô năm 2019-2020, người dân sống trong đê phòng hộ, thuộc vùng ngọt hóa của tỉnh Cà Mau lao đao, không chỉ hàng chục ngàn ha lúa, hoa màu bị giảm năng suất, mất trắng mà hơn 1.000 vụ sụt lún, sạt lở đất đã làm nhiều tuyến đường giao thông bị chia cắt. Triều cường kỷ lục, hạn hán rồi đến ngập lụt đặt ra cho Cà Mau bài toán phải “thích ứng”.
Ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Cà Mau cho biết: “Để đảm bảo phát triển bền vững như Nghị quyết 120 của Chính phủ, vùng ngọt của tỉnh cần chủ động được nước, thay vì bị động như hiện nay. Về lâu dài vẫn là tìm nguồn nước. Hiện nay, Bộ NNPTNT đang đầu tư hệ thống cống Cái Lớn – Cái Bé. Cà Mau cũng mong muốn, khi khép kín hệ thống cống này, có phương án để dẫn nước ngọt về. Với phương án này thì sẽ bảo vệ bền vững cho hơn 120.000ha đất sản xuất của bà con vùng ngọt. Trong đó, có cả rừng U Minh Hạ".
Tính toán nguồn nước hợp lý
Nước sinh hoạt, nước tiêu dùng, nước cho sản xuất tại nhiều nơi ở ĐBSCL đang thiếu trầm trọng. Nắng nóng mấy ngày qua, nhiều vùng tại tỉnh Bến Tre đã thiếu nước ngọt cho cả tiêu dũng lẫn sản xuất. Tại vùng U Minh Thượng (tỉnh Kiên Giang), U Minh Hạ (tỉnh Cà Mau) hàng năm có đến trên 80.000 hộ dân thiếu nước cục bộ vào mùa khô.
Nghị quyết 120 đã xoay trục chiến lược ưu tiên thủy sản, hoa màu, cây trồng khác, rồi mới tới cây lúa. Nghị quyết 120 cũng chỉ rõ cần xem nước mặn, nước lợ, nước ngọt đều là tài nguyên chứ không chỉ là nước ngọt phục vụ tối đa hóa lượng lúa như trước đây.
Chính điều này đã tạo cơ hội cho các tỉnh ven biển ĐBSCL mạnh dạn chuyển đổi sản xuất, luân canh lúa – tôm chứ không độc canh cây lúa. Toàn vùng có đến trên 500.000ha diện tích lúa – tôm. Mùa mưa có nước ngọt trồng lúa. Thu hoạch lúa xong, nước mặn về người dân nuôi tôm. Thu nhập vì thế tăng gấp 4 đến 5 lần độc canh cây lúa.
Ông Lưu Hoàng Ly, Giám đốc Sở NNPTNT Bạc Liêu nhận định: “Nguồn nước cho sản xuất rất quan trọng. Bạc Liêu đã quy hoạch nhiều tiểu vùng, điều tiết nguồn nước để phục vụ sản xuất. Muốn có sử dụng nguồn nước hợp lý rất cần những công trình thủy lợi lớn để điều tiết nguồn nước”.
Việc sử dụng nguồn nước tại một địa phương cụ thể đã có sự khác biệt. Nước cho cả vùng ĐBSCL đòi hỏi cần có những quy hoạch phù hợp để phát triển bền vững.
