Năm 1954, khu vực bến phà Cao Lãnh, thị trấn Cao Lãnh, tỉnh Long Châu Sa (nay là TP Cao Lãnh, Đồng Tháp) được chọn là 1 trong số 3 khu vực ở Nam Bộ tập kết chuyển quân ra Bắc của Quân đội nhân dân Việt Nam theo tinh thần Hiệp định Giơ-ne-vơ.
Tại đây đón tiếp và đưa tiễn 13.508 cán bộ, chiến sĩ và con em miền Nam từ các tỉnh Mỹ - Tân - Gò, Long Châu Sa, Gia - Định - Ninh, Phân Liên Khu miền Đông và quân tình nguyện Cao Miên xuống tàu tập kết ra Bắc.
Trong đó, đoàn tỉnh Long Châu Sa có 2.563 người. Với tinh thần “Đi vinh quang, ở anh dũng”, trong 100 ngày tập kết, nơi đây diễn ra nhiều cuộc chia ly vì nghĩa lớn thiêng liêng và cảm động, thể hiện sâu đậm nhất nghĩa tình quân dân.
Bộ đội vừa học tập Hiệp định, vừa giúp dân sửa nhà, đắp đường, làm cầu, tuyên truyền, xây dựng đời sống mới... Trong đó có 2 công trình mang ý nghĩa to lớn là Đài liệt sĩ và mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Những việc làm của cán bộ, bộ đội đã tác động mạnh mẽ đến tình cảm, tư tưởng và niềm tin sâu sắc vào cách mạng của nhân dân.
Đặc biệt, với lòng tin sắt đá “Hôm nay chia tay để ngày mai gặp lại trong cảnh huy hoàng của Tổ quốc” đã tiếp thêm sức mạnh để các chiến sĩ lên đường ra Bắc học tập và trở về chiến đấu giải phóng quê hương. Ngày 29.10.1954, chuyến tàu cuối cùng rời bến bắc Cao Lãnh chở đoàn quân tập kết ra Bắc.
Với ý nghĩa lịch sử và tầm vóc lớn lao đó, nhiều địa phương: TP Hồ Chí Minh, An Giang, Tiền Giang, Long An, Bình Phước, Bình Dương, Đồng Nai và Tây Ninh đồng thuận đóng góp kinh phí cùng tỉnh Đồng Tháp tổ chức xây dựng khu kỷ niệm sự kiện lịch sử này.
Tháng 10.2017, công trình Địa điểm tập kết ra Bắc năm 1954 tại Cao Lãnh được khởi công xây dựng trong khuôn viên 12.000m2 bao gồm nhiều hạng mục.
Trong đó, nổi bật là tượng đài và phù điêu. Tượng đài cao 11m thể hiện hình ảnh người phụ nữ chia tay với người lính Cụ Hồ trong tâm thế tràn đầy tin tưởng vào ngày thống nhất đất nước.
Sau hơn 2 năm thi công, ngày 29.10.2019, công trình được nghiệm thu và đưa vào sử dụng.
Nhằm phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa của Địa điểm tập kết ra Bắc năm 1954 tại Cao Lãnh, UBND tỉnh Đồng Tháp đã lập hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, xếp hạng Di tích Quốc gia. Ngày 24.2.2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định xếp hạng Địa điểm tập kết ra Bắc năm 1954 tại Cao Lãnh là Di tích Quốc gia.
Đây không chỉ là niềm vinh dự và tự hào của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Đồng Tháp, với vị thế nằm bên bờ sông Tiền, sông nước hiền hòa và không gian xanh đẹp, cây xanh, hoa cỏ đẹp..., nơi đây còn là điểm đến hấp dẫn cho các hoạt động sinh hoạt truyền thống, du lịch truyền thống, khám phá... trên đất Sen hồng.
