Gánh nặng đồng lương lên gia đình công chức

Tiêu đến giữa tháng là…hết tiền

Chị Nguyễn Minh Hòa - cán bộ một BQL dự án của Hà Nội cho PV xem “Nhật ký chi tiêu hàng tháng” lưu trên điện thoại: “Hai vợ chồng tôi đều là công chức nhà nước, sau gần 15 năm làm việc, hiện thu nhập của tôi khoảng 5 triệu đồng, chồng tôi nhận lương 6 triệu đồng. Tổng cộng hai vợ chồng 11 triệu đồng nhưng lúc nào cũng quay cuồng về tiền”.

Theo “nhật ký chi tiêu” của chị Hòa, tiền ăn cho cả gia đình gồm 2 vợ chồng, 2 đứa con là 3,5 triệu đồng. Tiền học cho con tính tổng cộng các khoản là 4 triệu đồng. Tiền điện nước 1,5 triệu đồng, tiền xăng xe, gửi xe hai vợ chồng 1,5 triệu đồng, tiền điện thoại hai vợ chồng 1 triệu đồng, chi phí phát sinh 500 ngàn đồng…, sơ sơ đã hết 9,5 triệu đồng.

“Còn bao nhiêu khoản không thường xuyên cần chi tiêu như hiếu, hỉ, ốm đau, quần áo… nhìn chung tháng nào cũng “âm” vài triệu và chúng tôi phải bù bằng một số việc làm thêm. Cả chục năm nay cả nhà không dám đi xem phim, xem ca nhạc. Đi du lịch thì vài năm một lần để chiều con cái nhưng cũng chỉ dám chọn những nơi bình dân nhất” - chị Hòa nói.

Tương tự hoàn cảnh chị Hòa là rất nhiều bác sĩ ở các bệnh viện công lập mà khi trưng bảng lương không ít người ngỡ ngàng: Tổng mức lương, thu nhập, tiền trực của một bác sĩ có chục năm kinh nghiệm chỉ… 8 triệu đồng đồng. Mỗi một đêm trực chỉ được trả khoản tiền công chưa đủ mua cái bánh mì pate.

Tổng số biên chế ngành tòa án thời điểm cuối năm 2017 là hơn 17.000 người, trong đó có gần 15.000 biên chế công chức, viên chức. Thu nhập bình quân tính theo lương tại TAND tối cao là 5,85 triệu đồng/tháng, tại Học viện Tòa án là 3,6 triệu đồng/tháng. Mức lương này nếu sống tại Hà Nội và TPHCM chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu chi tiêu mỗi tháng.

Từ 1.7.2019, lương giáo viên bậc 5 của giáo viên THCS (hệ số 3,34) tính cả phụ cấp thâm niên, phụ cấp ưu đãi (30%) thì thực nhận chỉ 5,86 triệu đồng. Lương giáo viên THPT bậc 9 (kịch khung, hệ số 4,98) thì cộng cả phụ cấp cũng chỉ được 9,23 triệu đồng/tháng. Hàng triệu gia đình giáo viên vẫn chưa thoát khỏi sự chật vật của điều kiện kinh tế.

Lương đuổi theo giá đến bao giờ

Bộ Nội vụ cho biết: Tổng biên chế công chức năm 2019 của các cơ quan, tổ chức hành chính nhà nước, cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, biên chế công chức dự phòng và biên chế của các Hội có tính chất đặc thù hoạt động trong phạm vi cả nước là 259.598 biên chế. Nếu tính cả biên chế của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng; biên chế công chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập và cán bộ, công chức cấp xã thì con số lên tới 11 triệu.

Đợt tăng lương sắp tới đây, Nhà nước cũng đã chuẩn bị nguồn chi lên tới 16.200 tỉ đồng để bổ sung. Tuy nhiên, mức tăng thêm sẽ không giúp cải thiện nhiều đời sống trong gia đình hiện nay nhất là trong bối cảnh những khoản chi thiết yếu đã tăng từ trước. Giá điện đã tăng bình quân 8,36% từ tháng 3.2019 nhưng trên thực tế với cách tính giá điện bậc thang thì mức chi trả tiền điện mỗi gia đình đã tăng khoảng 30 - 50%. Chỉ số giá tiêu dùng so với cùng kỳ năm ngoái cũng tăng từ 2 - 3%, giá dịch vụ y tế, nước sinh hoạt cũng tăng so với năm ngoái.

Trong bối cảnh ấy, lương cơ sở có tăng 7,19% nhưng mức sống thì vẫn tương đương, thậm chí thấp hơn năm ngoái.

Theo quy định mới, mức lương cao nhất của công chức giữ chức danh chuyên gia cao cấp lên đến 14,9 triệu đồng. Tuy nhiên chủ yếu công chức hiện nay ở nhóm A0, A1, A2 có hệ số lương từ 2,1 đến 4,89 tương đương 3,129 - 7,286 triệu đồng/tháng. Ngoài ra còn hệ số lương thấp tới mức phi lý so với mức sống hiện nay là loại 2 của nhóm công chức ngạch C có hệ số lương từ 1,50 - 3,48 tương ứng với mức lương từ 2,235 - 5,185 triệu đồng/tháng. Đó là những công chức làm thủ quỹ cơ quan, đơn vị; nhân viên thuế. Loại 3 của nhóm công chức này là những người làm kế toán viên sơ cấp, có hệ số lương từ 1,35 - 3,33 với mức lương tương ứng từ 2,0115 - 4,9617 triệu đồng/tháng.

Theo một số chuyên gia, công thức tính lương công chức, viên chức dựa vào lương cơ sở đã lạc hậu. Nếu so với thang lương, bảng lương áp dụng cho CB, CC, VC giai đoạn 1986-1993 thì cách xây dựng thang lương, bảng lương giai đoạn từ năm 2004 trở lại đây không khác về bản chất, đó là tiền lương được xác lập trước và cố định. Cụ thể: Thang lương vẫn được xây dựng theo nguyên tắc tối thiểu-trung bình-tối đa, theo hệ thống ngạch, bậc cố định, được điều chỉnh tăng, giảm khoảng cách qua từng thời kỳ.

Mức lương trả cho cán bộ, công chức, viên chức chưa gắn với số lượng, chất lượng công việc, chưa gắn với thực tế giá trị sức lao động và tốc độ tăng giá của hàng hóa trên thị trường. Đây là yếu tố cản trở sự phát triển, kìm hãm nỗ lực phấn đấu của người lao động.

Cải cách tiền lương, gắn với vị trí việc làm và theo thị trường là điều bắt buộc, đồng thời cũng sẽ tháo gỡ những gánh nặng về lương cho những gia đình công chức.