Yêu cầu kể trên được Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi đưa ra tại hội thảo chuyên đề quy hoạch giao thông vận tải TPHCM, ngày 20.8.
Thiếu đường cao tốc, vành đai
Tại hội thảo, ông Trần Quang Lâm - Giám đốc Sở GTVT TPHCM cho biết, tiến độ thực hiện quy hoạch phát triển GTVT TPHCM đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020 còn chậm, chỉ đạt khoảng 35% so với quy hoạch theo Quyết định 568 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành năm 2013.
Cụ thể, theo quy hoạch TPHCM có 6 tuyến cao tốc nhưng đến nay mới hoàn thành 2/6 tuyến (cao tốc TPHCM - Trung Lương và TPHCM - Long Thành - Dầu Giây), đang xây dựng 1 tuyến (Bến Lức - Long Thành), dự kiến hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2025.
3 tuyến Vành đai tổng chiều dài khoảng 351 km nhưng hiện đường Vành đai 2 vẫn chưa khép kín (13,75 km/64,1 km chưa đầu tư hoàn thành), các đường Vành đai 3, 4 chưa được đầu tư xây dựng theo quy hoạch.
Về đường sắt, thành phố được quy hoạch 8 tuyến đường sắt quốc gia, 8 tuyến đường sắt đô thị nhưng hiện tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) dự kiến tới 2023 mới hoàn thành; tuyến số 2 (Bến Thành - Tham Lương) dự kiến năm 2030. Các tuyến đường sắt đô thị khác chỉ mới đang trong quá trình nghiên cứu hoặc đang tìm nguồn vốn đầu tư.
Để hoàn thiện mạng lưới giao thông theo quy hoạch, ông Trần Quang Lâm cho rằng cần có cơ chế đột phát trong việc gắn kết thực hiện quy hoạch giao thông với thực hiện quy hoạch đô thị, phát huy nguồn lực đất đai.
Trong đó, cần áp dụng lại loại hình xây dựng - chuyển giao (BT), đa dạng hóa lại các loại hình đối tác công tư (PPP) như các phương thức đầu tư đang áp dụng phổ biến trên thế giới như hình thức DBFOT (Thiết kế, Xây dựng, Tài chính, Vận hành, Chuyển giao), BOOT (Xây dựng, Sở hữu, Vận hành, Chuyển giao).
Cần có mô hình “kinh tế giao thông”
Tiến sĩ Vũ Anh Tuấn - Trường Đại học Việt Đức dẫn chứng, TPHCM cần khoảng 26 tỉ USD cho 15 dự án đầu tư để hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị với tổng chiều dài gần 220km.
Hiện, TPHCM đã huy động được hơn 6,5 tỉ USD từ vốn vay ODA cho 3 dự án, tương đương 25% tổng nhu cầu vốn đầu tư. Như vậy vẫn còn khoảng 75% nhu cầu vốn cần tiếp tục huy động bằng các giải pháp huy động vốn có tính mới, đột phá.
Trong bối cảnh đó, mô hình PPP gắn với các dự án phát triển đô thị tích hợp nhà ga đường sắt đô thị (TOD) có thể sẽ là chìa khóa để giải quyết thách thức về huy động vốn và thu hút hành khách sử dụng giao thông công cộng nhanh, sức chở lớn.
“Đường sắt đô thị đến đâu thì đô thị phải đi theo đó. Mạng lưới đường sắt đô thị phải được nuôi bằng thặng dư từ bất động sản và doanh thu từ phát triển đô thị” – ông Tuấn nói.
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi cho biết, việc rà soát quy hoạch giao thông là rất quan trọng vì giao thông đi trước mở đường, dẫn đường cho phát triển kinh tế-xã hội. Thực hiện quy hoạch hạ tầng giao thông tốt không chỉ cho giúp cho TPHCM phát triển mà còn giúp phát triển cả vùng Đông Nam Bộ và dẫn dắt cho sự phát triển chung của cả nước.
Theo ông Phan Văn Mãi, nhu cầu phát triển về giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, hàng không rất lớn, nếu chỉ dựa vào nguồn ngân sách Trung ương và thành phố sẽ rất lâu hoàn thành, làm chậm sự phát triển kinh tế-xã hội.
Vì vậy, việc tìm kiếm các mô hình, các cơ chế tài chính kinh tế phù hợp là rất cần để thực hiện quy hoạch giao thông vận tải. “Cần đầu tư các dự án giao thông trên tinh thần “kinh tế giao thông” chứ không phải là dự án giao thông” – ông Mãi nói.
Nhu cầu vốn để xây dựng hạ tầng giao thông của TPHCM từ nay đến năm 2025 cần hơn 533.500 tỉ đồng, trong đó vốn ngân sách khoảng 218.239 tỉ đồng và vốn khác (ODA, PPP...) là 315.290 tỉ đồng. Còn giai đoạn từ 2026-2030 nhu cầu vốn để đầu tư cho các dự án khoảng 437.125 tỉ đồng.
Tuy nhiên, kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 nguồn vốn ngân sách TPHCM đã được thông qua là 142.557 tỉ đồng chỉ đủ để bố trí cho các dự án được chuyển tiếp, không đủ cân đối để thực hiện các dự án đầu tư mới.
