Để trẻ em Việt Nam ở nước ngoài Chào tiếng Việt

Các bạn tôi ở nước ngoài thường gọi con của mình là lũ Tây dở. Bởi lẽ, các con hoặc không nói được tiếng Việt, hoặc có nói thì rất hạn chế, giọng lại lơ lớ như Tây. Một hình ảnh ẩn dụ hơn được đưa ra, đó là các con như những quả chuối, vỏ vàng nhưng ruột lại trắng. Ngôn ngữ Việt, nét văn hóa Việt dường như khó thẩm thấu trong thế hệ người Việt thứ hai, thứ ba ở nước ngoài.

Em gái tôi - tác giả Kiều Bích Hương, sống ở nước ngoài, lấy chồng người Âu, dù rất muốn và đã từng cố gắng dạy hai con mình tiếng Việt, nhưng hầu như thất bại. Khi các con chưa đến tuổi tới trường, chỉ ở nhà với mẹ, thì con còn bập bẹ nói được vài câu tiếng Việt. Nhưng khi con đi học, tự nhiên con không nói tiếng Việt với mẹ nữa, dù mẹ nói tiếng Việt thì con vẫn hiểu. Ở nhà em gái tôi có tình trạng hiện tại như thế này: Mẹ nói với con bằng tiếng Việt, con hiểu, nhưng lại trả lời bằng tiếng Anh hoặc tiếng Hà Lan. Con trai Kianto của em gái tôi, khi về nước năm 2017, lúc con lên 7 tuổi và đã đi học, con đã nói một câu bằng tiếng Anh khiến tôi sững sờ và xót: “Con thấy phần Việt Nam trong con đang ít dần đi!” Việc làm thế nào, phương pháp nào thực sự hiệu quả để dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài thành công cũng là nỗi trăn trở, mong mỏi của em gái tôi, của gia đình tôi.

Mùa hè năm 2022, tôi sang Châu Âu, một người bạn của tôi, Tiến sĩ Phạm Mỹ Linh nhờ tôi mang sang cho bạn bộ sách tiếng Việt lớp 1 để bạn tự dạy cho con gái Emily ở Đức. Dù hành lý cồng kềnh nhưng tôi vẫn cố nhồi vào bộ sách giáo khoa lớp 1 dành cho học sinh Việt Nam và cuốn từ điển Việt - Đức vào hành lý để mang sang Đức cho Mỹ Linh. Lúc đó, tôi đâu biết rằng có những bộ sách dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài như bộ sách mà tác giả Thụy Anh mới công bố ngày 20.8.2022 này. Thực ra, trước bộ sách “Chào tiếng Việt” của tác giả - Tiến sĩ Nguyễn Thụy Anh, thì trên thị trường sách giáo dục, đã có các bộ sách nhằm mục đích tương tự, đó là: Tiếng Việt vui, Quê Việt,... Phải chăng có sự linh ứng nào đó, nên tôi đã được mời tới dự sự kiện tọa đàm “Phương pháp dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài” do NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức tại Hà Nội ngày 20.8.2022.

Dự chương trình tọa đàm có tới 9 Hội người Việt ở 9 quốc gia khác nhau về dự. Quả là một sự chuẩn bị khá công phu, chưa kể đến tác giả bộ sách là Tiến sĩ Nguyễn Thụy Anh, đã dày công nghiên cứu, huy động mọi kinh nghiệm và thử nghiệm mà chị đã làm trong hơn 12 năm qua ở các nước để soạn thảo sách. Điểm khác biệt của bộ sách này là được thiết kế trên quan điểm tạo động lực và các hoạt động học. Ngoài việc được nghe chính tác giả giới thiệu về bộ sách “Chào tiếng Việt”, thì các thầy cô, huấn luyện viên, tình nguyện viên người Việt ở nước ngoài còn được nghe chia sẻ kỹ năng và phương pháp hiệu quả hơn để dạy tiếng Việt cho con em mình ở nước ngoài. Dạy tiếng Việt cho các em là giữ hồn Việt qua tiếng mẹ đẻ, giúp lan tỏa tình yêu tiếng Việt trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Và không chỉ có thế, theo chuyên gia ngôn ngữ Nguyễn Như Ý, thì cần tuyên truyền khác biệt, sao cho cộng đồng người Việt hiểu rằng, học và sử dụng thành thạo tiếng Việt là một chiến lược để phát triển bản thân đối với mỗi người, chiến lược phát triển chính quốc gia mình đang cư trú và quốc gia quê hương bản quán mình. Về phía Chính phủ và các tổ chức liên quan, thì cần xem việc dạy tiếng Việt là một chủ trương lớn để hành động.

Tiến sĩ Nguyễn Thụy Anh cũng chia sẻ, việc dạy tiếng Việt không cố duy ý chí nhồi nhét khiến các em sợ và ghét tiếng Việt. Cần tạo động lực, sự tò mò, kích thích tính hiếu kỳ trong các em, thì tự nhiên các em sẽ ham mê học tiếng Việt. Nhận xét về bộ sách “Chào tiếng Việt”, nhà văn Nguyễn Xuân Thủy cho rằng, bộ sách không chỉ đơn thuần là dạy ngôn ngữ Việt, mà còn có tính văn học, và dẫn dắt các em khám phá nhiều trò chơi, khiến các em kết nối với nhau thật vui vẻ.

Với riêng tôi, thì tôi đã quyết định, cần có sớm bộ sách này để chia sẻ với em gái tôi, các bạn tôi đang sống ở nước ngoài, cho các con có cơ hội học tiếng Việt hiệu quả hơn với niềm vui và nhiều hứng thú.