Tôi ngạc nhiên và sau đó rất xúc động khi được Trần Việt Văn tặng cuốn sách ảnh mới - “Mẹ tôi”. Cuốn sách ảnh đầu tiên của anh là “Đạo vào Đời”, tác phẩm dày dặn, có giá trị về đời sống tâm linh Phật giáo và việc tu tập của giới tăng ni Phật tử nước nhà. Nếu tôi nhớ không nhầm thì đây là cuốn sách ảnh đầu tiên của Việt Nam về đề tài này.
Thấy Việt Văn say mê chụp ảnh chủ đề này tôi thấy hơi lạ vì khi ấy anh còn rất trẻ. Tôi về Báo Lao Động trước anh không lâu, rồi cùng làm ở một ban. Ngay khi vào báo, anh có nguyện vọng được theo dõi mảng nhiếp ảnh và điện ảnh. Đó là sự lựa chọn đúng đắn của anh, nay thì anh đã là nhà báo giỏi, nhà nhiếp ảnh có tài, một tay máy có phông văn hóa vững vàng. (Không hiểu sao tôi không thích từ nhiếp ảnh gia, nó Tàu một cách tuyệt đối, và hình như cố “kiễng chân” lên vì mặc cảm nhiếp ảnh là thứ em út trong làng văn nghệ ta luôn ồn ào và huyễn hoặc này).
Việt Văn luôn làm người gần gũi với anh ngạc nhiên về sức làm việc âm thầm nhưng đầy hiệu quả, không ngại va chạm, không đãi đằng, xảo ngôn, hoa mỹ, cũng như hơi crayzy (rồ dại, điên rồ) như tôi.
_ohci.gif) |
| Tác giả Trần Việt Văn và mẹ năm 1972. |
Việt Văn có lẽ không phải là tay máy nhăm nhăm chỉ rình rập, chụp bắt, lại càng không phải là người đi “sáng tác” theo kiểu bầy đàn, dàn hàng ngang chụp ảnh một đối tượng nhân vật, một phong cảnh nào đó như ta vẫn thường gặp. Chính vì thế tôi muốn nói rằng cuốn sách ảnh “Mẹ tôi” làm tôi thêm một lần nữa ngạc nhiên về anh. Nhưng nếu biết anh, mới thấy thật ra con đường sáng tạo của anh không có gì là ngẫu nhiên. Anh may mắn được sinh ra trong một gia đình tử tế, hiếu học. Bố anh là Trần Việt Ngữ (1927 - 2015) - nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, sân khấu dân tộc. Cùng với Vũ Khắc Khoan, Hà Văn Cầu, Hoàng Kiều… ông là một trong không nhiều nhà nghiên cứu chèo cổ xuất sắc nhất Việt Nam. Người mẹ của Việt Văn cũng khá đặc biệt. Bà Lê Thị Đức Hạnh như đấng bậc sinh thành đã nhiều kỳ vọng khi đặt tên ấy, đã cố gắng để thành người có đức, có hạnh. Lỡ dở chuyện vào Đại học, cả cuộc đời bà là một tấm gương về một người phụ nữ tự học, tự đào tạo. Vào Viện Văn học khá muộn, lúc 26 tuổi, khi ấy toàn các đáng bậc, bà làm tư liệu nhưng sau này bà đã trở thành PGS. TS. in được 7 cuốn sách riêng và 31 cuốn in chung. Lĩnh vực chuyên môn của bà là văn học Việt Nam hiện đại và có thể nói bà là chuyên gia số 1 về nhà văn Nguyễn Công Hoan. Việt Văn viết rằng, “ý tưởng chụp mẹ tôi đã có từ lâu, nhưng phải đến một thời điểm nào đó, nói theo chữ nhà Phật là có duyên, tôi mới thực hiện”… Sau khi bố anh mất, sự tiếc nuối không kịp chụp ông đã dồn tâm sức thêm cho anh để làm cuốn sách ảnh “Mẹ tôi”. Trong cuốn sách còn có ảnh chụp lại từ album gia đình, anh không chỉ chụp ảnh người mẹ mà còn chụp những gì đã và đang gắn bó với cuộc đời của mẹ anh khiến cho cuốn sách sống động và gần gũi, rất hiện thực và giản dị. Điều đáng nói nữa là phần viết của cuốn sách cũng vậy, nó là phần độc lập, rất đáng đọc vì không chỉ để hiểu thêm một người mẹ qua ký ức của đứa con, mà có thể nó còn cho bạn đọc hiểu thêm một phần về thời đã qua không thể bị quên lãng. Qua phần viết này tôi thêm trân trọng khả năng của Việt Văn, cho dù anh đã có những bài viết đáng chú ý về nhiếp ảnh, điện ảnh Việt Nam. Tôi ngờ rằng, anh sẽ có một việc khác phải làm nữa là viết văn.
“Mẹ tôi” hình như là cuốn sách ảnh đầu tiên về người mẹ của một tác giả Việt Nam. Việt Văn có lần kể với tôi về những ngày bà đau nặng, không thể ngồi dậy mà nhà chỉ có mình anh ở bên cạnh. Từ xưa đến nay không phải đứa con nào cũng có hiếu với bậc sinh thành. Vì thế tôi càng quý anh hơn, bởi cũng như nhiều người, cũng như anh, tôi thấy hạnh phúc và may mắn biết bao nếu còn mẹ. Anh đã làm được cho mẹ anh niềm vui lớn cuối đời, trong khi đó tôi không được như thế, khi mẹ tôi mất tôi mới ngoài 20, chưa làm được việc nào cho sự mong ước của mẹ mình…
