Liên tiếp xảy ra trên nhiều địa phương
Chi cục an toàn vệ sinh thực phẩm, Sở Y tế Lào Cai thông tin: Ngày 6.8.2017, sau khi ăn thịt cóc để chữa ung thư, bà N đau bụng, nôn mửa, đau đầu, chóng mặt, khó thở, tím tái... Hàng xóm phát hiện lúc 7h20, đã lập tức đưa bà N tới một phòng khám tư cấp cứu, nhưng 10h30 cùng ngày, nạn nhân đã tử vong. Trung tâm y tế huyện Bảo Yên và Chi cục an toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Lào Cai nhận định nguyên nhân gây tử vong là do ngộ độc độc tố tự nhiên có trong gan và trứng cóc...…
Tháng 3.2017, ba cháu Hồ Văn N, 12 tuổi; Hồ Văn Ng, 14 tuổi; Hồ Văn C, 12 tuổi, cùng trú thôn Ra Lu, xã Hướng Hiệp, huyện Đakrông, Quảng Trị, rủ nhau ra suối bắt cá về nhà bà nội N nấu cháo. Lẫn trong mớ cá bắt được có rất nhiều trứng cóc mà các cháu không biết, bà nội N thì mắt mờ nên ba trẻ cho hết vào nồi... Sau bữa trưa, đến khoảng 16h cùng ngày, người nhà phát hiện hai cháu N và Ng đã tử vong.
Cháu Hồ Văn C được cấp cứu ở BV tỉnh Quảng Trị trong tình trạng nguy kịch, nhịp tim rất chậm chỉ 40 lần/phút, huyết áp tụt còn 80/60mmHg, bụng đau dữ dội... Được hồi sức tích cực bằng rửa dạ dày; truyền dịch; nâng huyết áp và trợ tim..., cháu C may mắn thoát nạn.
“Cháu không biết trong mớ cá đó có trứng cóc, bọn cháu đói bụng quá mà không có gì ăn nên cứ thế mà ăn thôi”, C thành thật giãi bày... Cả ba cháu đều có hoàn cảnh đặc biệt và khó khăn nhất xã: N mồ côi cha, ở với bà nội, mẹ bỏ về nhà ngoại; C cũng mồ côi cha, ở với mẹ cùng 5 anh chị em lóc nhóc...
Tháng 1.2017, anh Nguyễn Văn Cương, SN1960, ở Đông Thạch, xã Nghi Thạch, huyện Nghi Lộc, Nghệ An, cùng vợ là chị Nguyễn Thị Hiên, SN1961, ăn cơm trưa với món thịt cóc. Khoảng 14h30, chị Hiên đau bụng, nôn mửa, tìm chồng để đưa đi viện thì thấy anh Cương đã tử vong trong nhà. Chị được hàng xóm đưa đi cấp cứu ở BV huyện Nghi Lộc nhưng không qua được!
Ngộ độc cóc năm nào cũng xảy ra ở mọi địa phương kể cả các TP lớn... dưới nhiều mục đích sử dụng khác nhau như làm thuốc, bồi bổ cơ thể, làm món ăn và hầu hết do sai lầm nghiêm trọng ở khâu chế biến cóc, còn lại không ít trường hợp thiếu hiểu biết khi ăn cả gan và trứng cóc...
Tháng 11.2016, chị Hiền, 31 tuổi, ở huyện Xuyên Mộc, mua cóc của một người bán dạo, nấu cháo, ăn lúc 5 giờ chiều, cùng hai cháu Nguyễn Ngọc Bảo Nguyên, 7 tuổi và Nguyễn Ngọc Phương Uyên, 11 tháng tuổi.
Vài tiếng sau, ba mẹ con nôn ói, khó thở và 22 giờ cùng ngày được cấp cứu ở BV Bà Rịa. Dù các bác sĩ đã cố gắng hết sức bằng rửa ruột, cho uống than hoạt tính, lọc máu... nhưng cả ba mẹ con đã mất sáng ngày 8.11, vì ngộ độc nặng và đến viện muộn, chất độc cóc đã phát tác quá lâu!
Tháng 8.2016, ở Văn Yên, Yên Bái, ba người ăn cóc phải cấp cứu, anh Phạm Văn Tuân tử vong tại Trạm xá xã... Ở TP Cao Lãnh, Đồng Tháp, ông Trần Văn Sơn Em đi soi, bắt được 7 con cóc, vài con nhái. Bữa trưa, vợ làm thịt, chế món kho sả ớt, cả 9 người trong nhà cùng ăn thì không sao.
Đến chiều, làm nốt 4 con còn lại, xào khổ qua... Sau bữa, bé Trần Nguyễn Hoài Nam, 4 tuổi, bị nôn mỗi lúc càng nhiều, được đưa đến BV Đồng Tháp cấp cứu nhưng khoảng 22 giờ 30 phút cùng ngày cháu tử vong, BV chẩn đoán do ngộ độc...
Cháu H’Chua Byă, 9 tuổi, ở buôn Bhung, xã Cư Pui, huyện Krông Bông, Đắc Lắc, được cấp cứu ở Khoa hồi sức tích cực - chống độc BV Đắc Lắc do ngộ độc cóc, khi các triệu chứng ngộ độc thuyên giảm, chuyển Khoa hồi sức cấp cứu nhi điều trị. Người dì là H’Blinh Byă kể: Bố mẹ đi rẫy, H’Chua ở nhà trông ba em là H’Xưn, 5 tuổi, H’Nách, 3 tuổi và Y Thuật, 2 tuổi. H’Chua ra vườn lấy củi, bắt được một con cóc, đem về làm thịt, thấy có trứng nên H’Chua cho vào nồi nấu cùng thịt.
Xong bữa, H’Chua, H’Nách và Y Thuật nôn mửa, co giật, tím tái..., H’Xưn không ăn nên không việc gì... Bố mẹ về biết chuyện vội đưa các cháu đi BV Krông Bông, nhưng H’Nách và Y Thuật chết trên đường... Trước đó, ở huyện Buôn Đôn, mẹ đi rẫy về phát hiện ba anh em Y Chim Niê, 9 tuổi và Y Wi Niê, 4 tuổi đang nôn ói liên tục và bé út H’Tuyết Niê, 2 tuổi nằm li bì ở góc nhà. Biết các con ăn thịt cóc, mẹ đưa đến BV tỉnh Đắc Lắc...
Được anh Y Chim nhường, lại không biết gan cóc độc, bé H’Tuyết Niê ăn cả buồng gan nên hôn mê sâu, suy đa tạng, mất sau 3 giờ cấp cứu. Hai anh chỉ ăn thịt cóc nên ngộ độc nhẹ, qua khỏi được... Ba mẹ con chị Huỳnh Thị Bạch Cúc, ở Đồng Tháp, ăn cháo cóc, làm hai con gái chết trên đường đến Trạm y tế xã và BV Nhi đồng, TPHCM...
Điểm sơ vài trường hợp ăn thịt cóc đau lòng trong hàng trăm trường hợp ngộ độc cóc xảy ra rải rác ở các tỉnh, thành phố cả nước cho thấy độc cóc rất nguy hiểm do gây tử vong nhanh chóng và tỉ lệ cao. Không năm nào là không có hàng chục người chết vì ngộ độc cóc..., cho dù các phương tiện thông tin đại chúng vẫn thường tuyên truyền, cảnh báo!
Do đâu ăn cóc bị ngộ độc?
Thịt cóc không chứa chất độc lại giàu dinh dưỡng (hàm lượng protein trong thịt cóc tươi là 22%, thịt gà 20%, thịt bò 21,5%...) và có 7/9 axit amin cần thiết (Histidine, Methionine, Leucine, Isoleucine, Phenylalanine, Tryptophan, Threonine) cho người (cơ thể người không tự tổng hợp được, phải hấp thu từ thức ăn); có hàm lượng chất vi lượng cao (Mangan: 2,89mg, Kẽm: 2,45mg/100g…).
Từ xưa, thịt cóc đã lưu dùng trong dân gian như làm ruốc ăn, bột cóc để uống hoặc thịt tươi nấu cháo, làm chả... Đông dược dùng bổ dưỡng cho người già; hỗ trợ, tăng cường dinh dưỡng sau ốm; thuốc chữa suy dinh dưỡng, chán ăn, chậm lớn, gày còm, còi xương, cam tích, lở ngứa ở trẻ em... Cao nhựa cóc, gan cóc đắp ngoài da chống sưng, tiêu viêm, tiêu u, trị nhọt độc, đầu đinh, sưng tấy...
Tuy nhiên, cơ thể cóc lại có những bộ phận chứa chất độc. Đã xác định được trong họ Cóc (Bufonidae) có 18 loài chứa chất độc (ở Việt Nam là loài Bufo melanosticus), gây độc với tim mạch; gây ảo giác (một trong những triệu chứng loạn tâm thần), hưng phấn thần kinh; làm tăng hoặc giảm huyết áp (do gây độc cho hệ thần kinh giao cảm có chức năng điều chỉnh huyết áp), ngoài ra còn một số loài cóc có chất độc Tetradotoxin (có nhiều ở cá nóc, mực đốm xanh, sa giông..., hàng năm không ít những ca tử vong do ăn cá nóc).
Chất độc cóc (Bufotoxin) có tác dụng độc tương tự thuốc trợ tim Digoxin (làm tim đập mạnh nhưng chậm) gây chết người trong thời gian rất ngắn; ước tính lượng Bufotoxin trong 1 con cóc có thể làm chết 4 - 5 người lớn khỏe mạnh. Nguy hiểm nhất là đun sôi không phá hủy được liên kết hóa học của Bufotoxin nên độc tính vẫn nguyên vẹn.
Trước đây, người ta chiết xuất độc cóc để điều chế thuốc kích thích thần kinh và trợ tim, nhưng rồi bị cấm. Bufotoxin thuộc danh sách thuốc nguy hiểm và cấm sử dụng ở Mỹ. Khi ăn phải chất độc cóc, triệu chứng xuất hiện sau khoảng 30 phút đến 2 giờ.
Biểu hiện là: Rối loạn tiêu hóa: chướng bụng, đau bụng trên rốn, buồn nôn, nôn mửa dữ dội, đôi khi tiêu chảy. Rối loạn tim mạch: Huyết áp tăng; nhịp tim nhanh; xuất hiện cơn nhịp nhanh thất (khởi nguồn từ tâm thất); rung tâm nhĩ hoặc rung tâm thất (nhịp tim khoảng 250 - 400 lần/phút); đôi khi ngược lại, là nhĩ thất phân ly (do tắc nghẽn đường dẫn truyền thần kinh tự động của tim) làm nhịp tim chậm, tất cả đều dẫn đến suy tim cấp.
Rối loạn thần kinh, tâm thần: cảm giác đau như kim chích ở đầu ngón tay, ngón chân; tê môi...; chóng mặt; xuất hiện ảo tưởng (nhìn áo trên tường tưởng người thật), ảo giác, rối loạn hành vi; nếu vã mồ hôi lạnh, tăng tiết nước bọt là rối loạn thần kinh thực vật. Nếu ít hoặc không có nước tiểu là chất độc đã gây tổn thương thận, sẽ dẫn đến suy thận cấp. Ngộ độc nặng có thể ngừng thở do trung khu chỉ huy hô hấp (ở hành não) bị ức chế.
Nhựa cóc bắn vào mắt gây bỏng rát và phù nề kết mạc (phần màu trắng). Độc chất cóc có ở da, nhiều hơn là ở da vùng sau tai, trên mắt, các hạch thần kinh ở dọc hai bên xương sống (màu trắng đục nên quen gọi là nhựa cóc) và da chứa nhiều chất độc hơn gan và buồng trứng. Mùa sinh sản, lượng độc chất ở buồng trứng tăng cao hơn.
Vì thế, ngộ độc cóc có nguyên nhân hàng đầu và cũng là sai sót hay mắc phải nhất, kể cả những người đã biết ít nhiều về độc cóc, là để dây nhựa từ da vào thịt hoặc làm vỡ trứng, bỏ sót trứng khi chế biến. Nếu lượng nhựa, trứng ít thì chỉ rối loạn tiêu hóa và thường qua khỏi được, nhưng nếu nhiều sẽ nguy hiểm tính mạng.
Ngộ độc nặng hoặc tử vong thường là những người không biết những bộ phận chứa độc trong cóc, mà nhiều nhất là tưởng trứng và gan cóc ăn được như trứng, gan ếch.
Vợ chồng anh H, ở Kỳ Sơn, Hòa Bình, đã bỏ hết nội tạng nhưng giữ lại buồng trứng làm ba bố con ngộ độc (chị vợ không ăn). May mà ba người đều ăn rất ít và hai cháu nhỏ Hải, Minh phải về Khoa nhi BV Bạch Mai, Hà Nội nên qua khỏi được...
Chị Nguyễn Thị Sơn, ở Đô Lương, Nghệ An cũng lấy cả buồng trứng. Chị không qua khỏi nhưng rất may hai con ngộ độc nhẹ, được đi viện sớm nên cứu được. Tuy ở TP Đồng Hới, Quảng Bình, nhưng V, 16 tuổi, cũng ăn cả trứng cóc. Mẹ ăn ít bị nhẹ, còn cậu nguy kịch...
Tương tự, sống ở quận Cái Răng, TP Cần Thơ nhưng Khang, 16 tuổi, cùng hai em gái ăn cả trứng cóc. Kiều và Vy đến BV Nhi đồng Cần Thơ khi nôn ói liên tục, đau bụng dữ dội, nhịp tim trên 120 lần/phút; phải rửa dạ dày, bơm than hoạt, truyền dịch để thải độc... Khang phải vào Khoa Hồi sức tích cực - chống độc, Quân y viện 121...
Nhà anh Lực ở Cao Lãnh, Đồng Tháp lại ăn gan cóc, cháu Quý, 5 tuổi, co giật, sùi bọt mép, tử vong ở BV tỉnh. Lại có những người như anh Ngô Thanh Vinh, 40 tuổi, ở Sơn Tịnh, Quảng Ngãi, dù người nhà ngăn cản, khuyên can đừng ăn thịt cóc vẫn tự làm cóc nhậu rồi chết vì cóc.
Hay như ông Mãi, ở An Giang, bạn nhậu đã nói trứng cóc độc không ăn được, vẫn xào cả trứng để... đãi bạn... Bạn không ăn, ông vẫn chén rồi hôn mê, vào viện trong tình trạng nguy kịch, loạn nhịp tim, huyết áp lên xuống bất thường, tím tái, nôn ói dữ dội... Ông không biết rằng trong người có cồn, độc cóc phát tác cực nhanh.
Còn ông Vi Văn Hương, 63 tuổi, ở Quỳ Châu, Nghệ An, trúng độc sau khi tự làm cóc ăn, tử vong vì không được đi cấp cứu...
Ngộ độc cóc hoàn toàn có thể tránh được
Cá nóc có chất kịch độc nhưng ngon nên người dân vẫn ăn..., vả chăng cũng chưa cấm ăn thịt cóc, vì thế giữa Hà Nội, ngày nào chả nghe rao: Ai cóc đây, cóc làm thuốc đây. Tuy nhiên, độc cóc rất nguy hiểm nên cần biết cách chế biến đúng quy trình an toàn, không để nhựa dây vào thịt: Cắt bỏ đầu cóc đến dưới hai tuyến mang tai; chặt 4 bàn chân; dìm trong nước để lột da; khoét bỏ hậu môn; bỏ hết ruột, trứng, gan, mật; rửa sạch nhiều lần dưới vòi nước xối mạnh.
Tốt hơn cả là không nên ăn cóc vì nguy cơ ngộ độc và vì cóc ăn côn trùng có hại. Nếu phải dùng sản phẩm cóc chỉ sử dụng những sản phẩm được chế biến dưới dạng thực phẩm dinh dưỡng, thực phẩm - thuốc được cơ quan chức năng cấp phép. Khi ngộ độc lập tức gây nôn tại nhà, cho uống than hoạt liều 1 - 2g/kg, thuốc Sorbitol liều 1g/kg (nếu có). Đặc biệt phải đưa ngay đến những cơ sở y tế có chuyên môn chống độc, hồi sức càng sớm càng tốt, vì đây là loại ngộ độc cấp tính.
Nhiều năm gần đây có nhiều đồn thổi hoang đường: Ăn gan, mật cóc tươi chữa được ung thư, hay có người nuốt cả cóc sống hoặc ăn một ngày 5 buồng trứng, 5 lá gan cóc để chữa ung thư... Rồi có một người nuốt mật cóc chữa khỏi nhiều bệnh gồm ung thư di căn, loét dạ dày - tá tràng, dãn tĩnh mạch thực quản, nhiễm vi khuẩn HP (Helicobacter pylori - thường có trong dạ dày và được cho là có thể gây ung thư dạ dày).
Báo mạng cũng có bài về ăn gan mật, trứng cóc tươi chữa ung thư... Xác minh hai ca trong số được thông tin ăn gan, mật cóc để chữa ung thư thì cả hai đã qua đời vì ung thư. Theo các thày thuốc cả đông và tây y thì gan, trứng, mật cóc không thể chữa được ung thư mà chỉ gây ngộ độc làm chết người...
Anh N.V.T, 27 tuổi ở Hà Nội nuốt mật cóc để chữa viêm gan B, đã tử vong ở Viện nhiệt đới TW. Viện cũng đã cấp cứu một số trường hợp nuốt mật cóc chữa ung thư!
