Cách đây không lâu, chứng kiến cảnh ông E.H.K - Giám đốc Công ty TNHH Giày A.J (100% vốn Hàn Quốc, quận Bình Tân, TP.HCM) - đi xe ôm đến thanh toán tiền lương cho công nhân (CN), đại diện cơ quan thi hành án địa phương lắc đầu ngán ngẩm: “So với nhiều ông chủ làm ăn thua lỗ rồi bỏ của chạy lấy người khác, ông giám đốc này còn đỡ hơn nhiều. Doanh nghiệp (DN) phá sản, nợ lương và BHXH dầm dề, thậm chí bị cấm rời khỏi Việt Nam nhưng ổng vẫn cố gắng giải quyết quyền lợi cho CN”.
Mất uy tín là mất tất cả
Trước khi rời Việt Nam, ông E.H.K dành riêng cho phóng viên một buổi trò chuyện thân tình, chủ yếu là trao đổi về những biến cố đã xảy ra tại DN thời ông còn làm giám đốc. Có lúc, giọng ông chùng xuống, miệng lí nhí: “Tôi thực sự có lỗi với CN của tôi”.
Thành lập từ năm 1992, lúc đông nhất, công ty do ông quản lý có đến hơn 2.000 lao động. Thời gian đầu, công ty ăn nên làm ra nên việc thực hiện chế độ chính sách cho CN khá tốt, chưa bao giờ xảy ra kiện tụng hay tranh chấp. Đùng một cái, đầu năm 2009, công ty liên tục gặp khó khăn, buộc phải cắt giảm lao động. Từ con số hơn 2.000 lao động, công ty chỉ còn 130 người. Cho đến lúc nộp đơn làm thủ tục phá sản, công ty còn nợ BHXH và trợ cấp của CN hàng tỉ đồng. Nhiều lần quay về công ty cũ đòi quyền lợi nhưng chỉ nhận được lời hứa suông, số đông CN, trong đó có nhiều người gắn bó với công ty hơn chục năm, quyết định khởi kiện ra tòa đòi quyền lợi. Trong thời gian này, ông cũng bị cấm quay về Hàn Quốc cho đến khi nào giải quyết xong quyền lợi cho toàn bộ CN.
Khi CN được xử thắng kiện, ông đành phải bán toàn bộ máy móc, thiết bị để giải quyết quyền lợi cho họ. Do phần lớn máy móc đã xuống cấp sau nhiều năm bỏ không nên số tiền thanh lý chẳng đáng là bao và đó cũng là lý do khiến nhiều CN chỉ nhận được quyền lợi tượng trưng. Chứng kiến bộ dạng thiểu não của giám đốc cũ khi đến dự buổi chi trả tiền lương, nhiều CN chỉ biết lắc đầu, song họ cũng bày tỏ sự cảm thông.
“Suốt 3 năm bị cấm xuất cảnh, ổng cũng đã nếm trải đủ mọi khó khăn rồi. Tụi em hết sức cảm thông và mong ổng sớm đoàn tụ với gia đình”, nữ CN Nguyễn Thị Kim Loan bày tỏ. Bắt tay từng CN, ông E.H.K không nói nên lời, chỉ mong họ bỏ qua mọi lỗi lầm do ông gây nên. “May mắn cho tôi là người Việt sống có trước có sau, “đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại”. Hành động ấy của họ khiến tôi cảm kích vô cùng”, ông E.H.K nói như vậy.
Phải có trách nhiệm với người lao động
Thực tế, chuyện DN làm ăn thua lỗ rồi phá sản không hiếm, song vấn đề đặt ra ở đây là cách hành xử của người chủ. “Thay vì giải quyết dứt điểm quyền lợi cho CN thì nhiều ông chủ chọn cách bỏ trốn, đẩy người lao động vào thế túng quẫn. Đối xử với CN như vậy, chắc chắc DN sẽ có cái kết xấu”, ông Nguyễn Phi Hổ - Phó Trưởng Ban Chính sách - Pháp luật LĐLĐ TP.HCM - khẳng định.
Nhận định của ông Hải là có cơ sở khi chúng tôi liên hệ thực tế tại một số DN đã từng xảy ra hiện tượng làm ăn thua lỗ và hành xử thiếu trách nhiệm với CN, điển hình là vụ tranh chấp lao động xảy ra tại Công ty TNHH V.H (quận Thủ Đức, TP.HCM) cách đây không lâu. Thời điểm cực thịnh, công ty này có đến 2 xí nghiệp với gần 3.000 CN, lương, thưởng hàng tháng ban giám đốc đều sòng phẳng với CN. Thế nhưng, khi gặp khó khăn về đơn hàng, công ty quyết định giải thể 1 xí nghiệp. Quyết định đóng cửa xí nghiệp, ông H.M.H luôn miệng cam kết giải quyết đầy đủ quyền lợi (trợ cấp thôi việc, BHXH) cho toàn bộ CN. Tin vào lời hứa của ông chủ, số đông CN cố gắng chờ đợi, song thực tế họ bị ăn quả lừa.
Diễn biến tranh chấp cho thấy, để né tránh chi trả quyền lợi cho CN (hơn 1 tỉ đồng), ông H đã âm thầm sang nhượng toàn bộ máy móc và bỏ của chạy lấy người. Hay tin, CN kéo đến nhưng nhà xưởng lúc này trống không và lúc này họ mới biết rằng quyền lợi coi như mất trắng. Kiện tụng bất thành, nhiều người đã bỏ về quê trong cay đắng. Sau vụ việc nói trên, khi đóng cửa xí nghiệp còn lại, ông H.M.H có ý giở chiêu cũ nhằm “xù” quyền lợi hàng trăm CN. Thế nhưng, do ông H.M.H đã có “tì vết” nên CN ở đây đề cao cảnh giác. Đến khi các cơ quan chức năng ra tay, ông H.M.H buộc lòng giải quyết đầy đủ quyền lợi cho gần 500 CN.
Tương tự, tại một DN có vốn đầu tư nước ngoài ở một quận ven TP.HCM, gần 100 CN suýt bị mất trắng quyền lợi khi ông chủ làm ăn thua lỗ và có ý định bỏ trốn. Uất ức vì thái độ vô trách nhiệm của ông T - giám đốc công ty, hàng chục CN tìm đến tận nhà riêng của ông này để siết tài sản nhằm trừ vào các khoản nợ lương, trợ cấp. Quá xấu hổ với chòm xóm, ông T đành phải nhận lỗi và bán đi căn nhà để giải quyết tiền lương cho CN. Nhiều năm sau vụ việc, ông T cũng mở nhiều công ty song hiếm có cái nào trụ được lâu do tiếng xấu đã đồn xa.
Chữ tín trên hết
Theo ông Cao Điền Sơn - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Điền Cao (quận 6, TP.HCM), xu thế hội nhập đòi hỏi DN không chỉ có sản phẩm tốt mà còn phải có chữ tín. Ngoài biết giữ uy tín với khách hàng, tự thân chủ DN phải biết coi trọng việc giữ chữ tín với người lao động - những người đóng góp công sức vào sự phát triển của DN. “Thượng tôn pháp luật và hành xử trách nhiệm với CN ngay cả lúc khó khăn nhất mới là xu thế hợp thời”, ông Sơn bày tỏ.
