Quận Hoàn Kiếm có diện tích nhỏ nhất của Hà Nội nhưng mật độ dân cư lại cao nhất, nhịp sống sôi động, nên vấn đề xử lý rác thải và ô nhiễm môi trường luôn là nhiệm vụ cấp thiết. Trên địa bàn quận có 2 phường Chương Dương và Phúc Tân trải dài dọc sông Hồng, có những đặc thù riêng với thói quen của người dân vứt, bỏ rác, xả nước thải chưa qua xử lý ra bờ vở sông Hồng, dẫn đến tình trạng ô nhiễm tại khu vực này rất đáng báo động.
Sau khi triển khai một số dự án cải tạo bờ sông Hồng, từ một khu vực tồn tại nhiều vấn đề về ô nhiễm với hàng trăm tấn rác thải, nước thải xả trực tiếp ra môi trường chưa qua xử lý, đến nay, đã hình thành những con đường sạch đẹp, vườn cây xanh, nước thải được xử lý không còn mùi hôi thối, ô nhiễm, trẻ em cũng có sân để vui chơi.
Cách đây 2 năm, một bãi rác dài khoảng 500m nằm cạnh bờ sông Hồng, đoạn từ Cầu Long Biên đến cầu Chương Dương, nằm giữa khu phố 1 và 2 thuộc phường Phúc Tân, vốn là nỗi ám ảnh của người dân nơi này, không ai muốn đặt chân tới. Nhưng tới một ngày, khu vực này bỗng trở thành không gian sáng tạo mang tên Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân, do các họa sĩ, nhà thiết kế biến hóa, sáng tạo nên.
Trên nền bức tường được xây dựng ngăn cách giữa nhà dân và hành lang ven sông, 16 tác phẩm nghệ thuật được thiết kế với nhiều chất liệu khác nhau, kể những câu chuyện về lịch sử sông Hồng, về cuộc sống người dân vùng ven sông và về văn hóa Hà Nội. Đáng nói, hầu hết các tác phẩm đã sử dụng vật liệu tái chế, thân thiện với môi trường, tạo nên những tác phẩm độc đáo, sống động.
Đầu năm 2021, người dân tổ 16 tại phường Phúc Tân đều rất phấn khởi vì phần bờ vở sông Hồng trong khu dân cư được cải tạo thành một Không gian cộng đồng sạch sẽ, đa chức năng. Dự án này do cộng đồng dân cư tổ 16 phối hợp Doanh nghiệp xã hội nghĩ về sân chơi trong phố (Think Playgrounds) và các đơn vị liên quan triển khai. Đây là hoạt động cải tạo không gian công cộng do Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống khởi xướng được thực hiện bởi Think Playgrounds - một thành viên của mạng lưới.
Gần đây, một bãi đất bỏ hoang chứa đầy rác thải, nước thải ven sông Hồng thuộc phường Chương Dương, gây ô nhiễm môi trường nặng nề cho khu dân cư tổ 5, 6 cũng được cải tạo thành không gian công cộng đa chức năng phục vụ nhân dân. Đó là thành quả sau hơn hai tháng Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống cùng bốn tổ chức khác triển khai thực hiện.
Dự án còn huy động được đông đảo các hội viên Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn thanh niên phường Chương Dương triển khai. Hơn 200 tấn rác đã được dọn sạch, nước thải được xử lý trước khi đổ ra sông Hồng. Khu vực này sau đó biến thành một không gian công cộng rộng 1.500 m2 với khu vui chơi của trẻ em, vườn rừng cộng đồng, đường kết nối cộng đồng với không gian xanh. Điều quan trọng, ý thức về gìn giữ môi trường của người dân được nâng lên thông qua các buổi tập huấn về quản lý và giảm thải rác, xử lý nước thải.
Khó có thể diễn tả được sự vui mừng của người dân các khu vực này khi bãi rác ô nhiễm lâu năm biến thành những không gian văn hóa sạch đẹp. Không chỉ giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà người lớn, trẻ nhỏ còn có chỗ vui chơi, thư giãn. Cứ mỗi buổi chiều hoặc ngày nghỉ cuối tuần, rất đông người dân vui chơi ở Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân và không gian công cộng đa chức năng ở phường Chương Dương. Điều này thực sự có ý nghĩa khi không gian sống trong các khu dân cư khá chật chội.
Theo lãnh đạo phường Chương Dương, hàng năm, người dân đều đề nghị cải tạo đường bờ vở sông Hồng để ngăn chặn tình trạng đổ rác thải và tạo nơi để người dân tập thể dục, các cháu có chỗ vui chơi. Sau nhiều năm không thể triển khai nhưng khi có dự án, bà và mọi người đều nghĩ khó thực thi vì lượng rác thải quá lớn. Nhưng với sự quyết tâm và chung tay của cộng đồng, toàn bộ rác thải đã được thu dọn, không gian xanh được hình thành khiến mọi người đều vui mừng. Bà cũng bày tỏ lời cảm ơn đến các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội đã thay đổi môi trường sống, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân thông qua dự án này.
Dự án Con đường nghệ thuật công cộng Phúc Tân và Không gian công cộng đa chức năng tổ 16 phường Phúc Tân và tại phường Chương Dương được cải tạo từ những bãi rác ven sông như những viên gạch đầu tiên, tạo tiền đề tốt cho việc cải tạo bờ vở sông Hồng thành những không gian đẹp, phục vụ người dân ven sông và người dân Hà Nội nói chung.
Trong quá trình cải tạo bờ vở sông Hồng tạo thành những không gian xanh như thời gian qua, Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống đã có đóng góp rất lớn. Ông Lê Quang Bình, điều phối viên Mạng lưới hy vọng tiếp tục sẽ nhân rộng ra các khu vực khác của bờ vở sông Hồng. Những dự án này thành công cũng một phần nhờ sự chung tay của nhiều tổ chức, cá nhân và cả cộng đồng dân cư trong khu vực. Các tình nguyện viên tham gia dọn rác, trồng cây; nhiều doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí làm đường, hỗ trợ gạch lát lối đi; các tổ chức hỗ trợ cây xanh, cơ sở vật chất khác. Ông Lê Quang Bình khẳng định, đây là một hệ sinh thái xã hội, nơi mà mỗi bên đóng góp một phần dựa trên vai trò và năng lực của mình để mở rộng thêm không gian xanh cho Hà Nội.
Đây cũng là nền tảng tốt để quận Hoàn Kiếm mở ra toàn bộ 3,8 km bờ vở sông Hồng ở hai phường Chương Dương và Phúc Tân. Và khi đó các không gian xanh sẽ kết nối được với Con đường nghệ thuật công cộng Phúc Tân tạo thành một chỉnh thể thống nhất, làm đẹp bờ sông Hồng, tạo ra bộ mặt khang trang cho hai phường. Các dự án sẽ mở ra không chỉ lợi ích về môi trường mà có cả lợi thế cho văn hóa, nghệ thuật, kinh tế phát triển.
