Theo dòng chảy lịch sử, bức tranh Thăng Long - Hà Nội được các tác giả tái hiện cô đọng, ghi nhận nhiều sự thay đổi sâu sắc, trong dấu tích văn hóa, lịch sử, chính trị, xã hội.
Viết về Thăng Long - Hà Nội, một đề tài quen thuộc được khai thác qua nhiều tác phẩm, nhiều thể loại. Riêng với Nguyễn Thừa Hỷ, cuốn sách “Thăng Long - Hà Nội trong mắt một người Hà Nội” là một tuyển tập nghiên cứu đã được ông khắc hoạ rõ nét sự chuyển mình của Thủ đô qua từng giai đoạn.
Thăng trầm qua đi, Hà Nội vẫn đẹp đẽ, thanh bình dù trải qua nhiều biến cố dữ dội trong lịch sử, vẫn là một Hà Nội với truyền thống văn hoá đã được nuôi dưỡng và mãi trường tồn, dù còn đó nhiều câu chuyện cần thay đổi.
Trải qua những cơn biến động chính trị - xã hội to lớn của Cách mạng và chiến tranh, xáo trộn mọi cơ cấu thiết chế về vật chất và tinh thần, một thủ đô Hà Nội đã thoát xác trong ba thập niên của phong trào Đổi Mới.
Khó mà đánh giá được thấu đáo về ý nghĩa của sự thay đổi toàn diện này, cả về quy hoạch, diện mạo đô thị lẫn đời sống cư dân. Chỉ có thể ví sự thay đổi của Hà Nội trước và sau đổi mới cũng mang tính quyết định giống như sự thay đổi từ truyền thống đến hiện đại, đã xảy ra cách đây trên một thế kỉ.
Thủ đô Hà Nội xuất hiện trong cuốn sách văn hóa này vừa mạnh mẽ, kì diệu trong sự chuyển đổi, vừa nhẹ nhàng, bình yên trong cuộc sống thường ngày.
Những con người Hà Nội đích thực, gắn bó và yêu thương Hà Nội, sau khi tìm hiểu kỹ lưỡng về những quãng đời chìm nổi của thành phố quê hương mình, không khỏi trăn trở với một tình cảm bâng khuâng khó tả, niềm tự hào xen lẫn nỗi tủi hờn.
Có lẽ nào lại không tự hào về một truyền thống lâu đời của lòng yêu nước thương nhà, một tinh thần lao động cần cù khéo léo, một nếp sống hào hoa thanh lịch, trọng chữ tín của những con người Thăng Long - Hà Nội?
Nhưng đồng thời, chúng ta cũng dấy lên một nỗi băn khoăn về những mảng tối, biểu lộ qua những tật xấu có thực trong đời sống của người Kẻ Chợ: thói sĩ diện chuộng hình thức hư danh, tính bảo thủ ít sáng tạo trong lao động, tinh thần thụ động, cam chịu phục tùng với những lề thói cố hữu, và gần đây là những biểu hiện của thói bạo lực mất nhân tính?
Bao trùm lên là một câu hỏi không dễ trả lời: Vì sao Hà Nội của chúng ta giàu truyền thống với một nguồn tài nguyên thiên nhiên và tiềm năng nhân văn phong phú như vậy, từng một thời vang bóng, mà ngày nay, dù đã đạt những tiến bộ, nhìn chung vẫn ở một mặt bằng phát triển thấp hơn, thua kém các đô thị bạn bè trong khu vực và trên thế giới?
Chính những tình cảm, suy tư và ý thức trách nhiệm, tác giả muốn trao đổi đôi điều với các độc giả về cuốn sách “Thăng Long - Hà Nội trong mắt một người Hà Nội” (tuyển tập nghiên cứu).
Cuốn sách tập hợp những bài viết cũng những thông tin nghiên cứu và ý tưởng trải nghiệm của tác giả về đô thành Thăng Long - Hà Nội, tác giả phác ra một lược sử đô thị và những vấn đề đặt ra để cùng suy ngẫm, thảo luận.
