Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo việc tiếp xúc với kim loại nặng có trong tự nhiên có thể gây nhiễm độc cho cơ thể con người, bao gồm hệ thần kinh, tiêu hóa và miễn dịch. Đó là lý do tại sao WHO coi thủy ngân là một trong 10 hóa chất hàng đầu ''đáng lo ngại đối với sức khỏe".
Ngày nay, con người thường tiếp xúc với thủy ngân ở một số mức độ nhất định khi ăn một số loại cá hoặc động vật có vỏ, nhưng không đáng kể, theo WHO.
Ở thời kỳ xa xưa, việc tiếp xúc với thủy ngân ở mức độ phổ biến ra sao? Để đi tìm câu trả lời, các nhà nghiên cứu đã phân tích xương người được thu thập từ 23 địa điểm khảo cổ khác nhau, trong các hố và hang động trên khắp Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Các bộ hài cốt thuộc về 370 người sống trong các khoảng thời gian khác nhau trong khoảng thời gian 5.000 năm.
Phân tích một số xương riêng lẻ, chủ yếu là xương đùi, xương cánh tay giữa vai và khuỷu tay, các nhà khoa học phát hiện hàm lượng thủy ngân cao bất thường, với mức độ không thể do chế độ ăn uống hoặc do phân hủy sau khi chết.
Cụ thể hàm lượng thủy ngân lên tới 400 phần triệu trong một số hài cốt, cao hơn nhiều so với mức 1 hoặc 2 ppm mà WHO quy định là mức bình thường trong tóc của con người.
Các nhà nghiên cứu cho biết mức độ cao bất thường của thủy ngân trong hài cốt có thể là do tiếp xúc với chu sa, một khoáng chất thủy ngân sulfua độc hại, được nghiền thành bột mịn, có màu đỏ tươi và được người xưa sử dụng để sản xuất bột màu vẽ. Trên thực tế, một trong những mỏ chu sa lớn nhất trên thế giới nằm ở Almadén, Tây Ban Nha.
Người ta bắt đầu khai thác mỏ chu sa ở Almadén vào thời kỳ đồ đá mới, khoảng 7.000 năm trước, theo tuyên bố từ các nhà khoa học. Hàm lượng thủy ngân cao nhất nằm trong các hài cốt có niên đại khoảng 2900 trước Công nguyên đến 2300 trước Công nguyên, hoặc từ cuối thời kỳ đồ đá mới đến giữa thời đại đồ đồng.
Vào thời điểm này, chu sa đã trở thành một chất có tính biểu tượng cao, có lẽ là linh thiêng, "được săn lùng, buôn bán và sử dụng rộng rãi trong nhiều nghi lễ tâm linh và hoạt động xã hội" - theo nội dung các tác giả nghiên cứu viết trong bài đăng ngày 13.10 trên tạp chí quốc tế Osteoarchaeology.
Trong những ngôi mộ có niên đại thời kỳ này được tìm thấy ở miền nam Bồ Đào Nha và Andalusia, bột chu sa được sử dụng để sơn các gian mộ, trang trí các bức tượng nhỏ và thậm chí là rải lên người chết. Tác giả nghiên cứu cho rằng, có thể mọi người đã vô tình hoặc cố ý hít phải hoặc tiêu thụ một lượng lớn chu sa chứa đầy thủy ngân trong khi thực hiện nghi lễ tâm linh.
Theo nghiên cứu, vào cuối thời kỳ chuyển tiếp giữa đồ đá và đồ đồng cho tới đầu thời đại đồ đồng, tức khoảng năm 2200 trước Công nguyên, việc sử dụng chu sa đã giảm bớt đáng kể.
