Không thể phủ nhận, trong chính giới Mỹ, một trong những người có đóng góp tích cực nhất vào quá trình bình thường hóa và phát triển quan hệ Việt - Mỹ là John McCain.
Thượng nghị sĩ John McCain, ứng cử viên Tổng thống Mỹ năm 2008 và từng bị bắt làm tù binh trong chiến tranh Việt Nam, qua đời ở tuổi 81, một ngày sau khi gia đình ông loan báo ông đã quyết định dừng điều trị ung thư não ác tính.
Thông cáo từ văn phòng của ông viết: "Thượng nghị sĩ John Sidney McCain III qua đời vào 4 giờ 28 phút chiều ngày 25.8. 2018. Bên cạnh Thượng nghị sĩ khi ông ra đi có vợ Cindy và gia đình ông. Vào lúc qua đời, ông đã trung thành phục vụ đất nước Mỹ suốt 60 năm qua".
Phản ứng về tin này, Tổng thống Donald Trump chia sẻ trên Twitter: "Tôi xin gửi lời chia buồn và sự kính trọng sâu sắc nhất tới gia đình của Thượng nghị sĩ John McCain. Chúng tôi xin dành tình cảm và những lời nguyện cầu cho quí vị".
John McCain sinh ngày 29.8.1936 tại một căn cứ hải quân Mỹ ở Panama. Xuất thân từ một gia đình ba đời phục vụ binh chủng hải quân của quân đội Mỹ, cha và ông nội đều mang hàm Đô đốc, McCain trở thành phi công lái máy bay chiến đấu sau khi tốt nghiệp Học viện Hải quân Mỹ.
Ngày 26.10.1967, giữa lúc chiến cuộc Việt Nam leo thang, máy bay của ông bị bắn rơi trong một phi vụ đánh bom trên không phận miền Bắc. Ông bị gãy tay và chân khi máy bay rơi xuống hồ Trúc Bạch ở Hà Nội.
John McCain được trả tự do cùng các tù binh chiến tranh khác vào ngày 14.3.1973 sau thỏa thuận ngừng bắn.
20 năm sau, John McCain trở thành nghị sĩ Đảng Cộng hòa Mỹ và đã cùng với cựu Thượng nghị sĩ John Kerry của Đảng Dân chủ tích cực vận động để đặt nền móng cho việc bình thường hóa quan hệ bang giao với Việt Nam.
Trở thành chính trị gia sau khi rời quân ngũ, cả John McCain và John Kerry đều luôn tìm cách thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Năm 1994, Thượng viện thông qua đề nghị của Kerry và McCain yêu cầu gỡ bỏ cấm vận Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng trong quá trình bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ.
Sau này, năm 2009, trong chuyến thăm Hà Nội, John McCain đã có bài diễn văn gây chú ý, trong đó ông kêu gọi có bước tiến mới trong quan hệ Mỹ-Việt.
"Đã đến lúc chúng ta chuyển từ việc bình thường hóa sang hiện đại hóa quan hệ giữa hai nước cho tương xứng với vị thế ngày càng tăng của Việt Nam ở khu vực và trên thế giới" - ông McCain nói.
Thăm lại di tích lịch sử Hỏa Lò trong cùng chuyến thăm này, John McCain kêu gọi có sự quan hệ quân sự thân thiết hơn giữa 2 nước.
John McCain đã nhiều lần trở lại Việt Nam kể từ đó. Ông cùng thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse có chuyến thăm Việt Nam vào tháng 8.2014 nhằm thúc đẩ̀y quan hệ giữa hai bên. John McCain cũng là người ủng hộ bỏ cấm vận vũ khí sát thương cho Việt Nam.
Lần cuối cùng John McCain đến Việt Nam là ngày 2.6.2017, khi ông cùng các thượng nghị sĩ Christopher Coons và John Barrasso đến thăm thủy thủ viễn dương trên tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS John S.McCain (DDG 56) lớp Arleigh Burke trong chặng dừng kỹ thuật thường lệ tại Cảng Quốc tế Cam Ranh, Việt Nam.
