Những dấu mốc lịch sử Nghệ An qua mộc bản triều Nguyễn

Tham dự triển lãm có lãnh đạo tỉnh Nghệ An, lãnh đạo Cục Văn thư lưu trữ nhà nước (Bộ Nội vụ), các sở ban ngành cấp tỉnh và các đại biểu, người dân Nghệ An. Hiện vật gồm 70 tài liệu, cứ liệu bao gồm phiên bản, ảnh chụp, bản scan tài liệu. Đây chính là Mộc bản sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” khắc về lịch sử tên gọi vùng đất Nghệ An từ thời Hùng Vương dựng nước đến thời Lê.

Về lịch sử tên gọi tỉnh Nghệ An, từ thời Hùng Vương lập nước, Nghệ An thuộc đất Việt Thường, nhà Hán là huyện Hàm Hoan thuộc quận Cửu Chân, nhà Ngô là Cửu Đức, nhà Đinh, nhà Lê gọi là Hoan Châu, lúc này Hoan châu thống lĩnh 4 huyện là Cửu Đức, Phố Dương, Việt Thường và Hoài Hoan.

Tại Mộc bản sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, quyển 2, mặt khắc 4, khắc về việc Vua Lý Thái Tổ cho đổi Hoan Châu làm Trại.

Đến thời vua Lý Thái Tông năm Thiên Thành thứ 3 (1030), năm Thiên Thành thứ 3, đổi Hoan Châu là Nghệ An. Tên gọi Nghệ An bắt đầu từ đây.

Đến tháng 11 năm Tân Tỵ (1041) vua Lý Thái Tông cử Uy Minh hầu Lý Nhật Quang làm Tri Châu Nghệ An.

Bước sang thời Trần, năm 1375, vua Trần Duệ Tông cho đổi Hoan Châu thành 4 lộ: Nhật nam, Nghệ An nam, Nghệ An bắc và Nghệ An trung. Năm 1379, vua Trần Thuận Tông lại cho đổi trấn Nghệ An thành trấn Lâm An.

Trong Mộc bản sách Đại Nam thực lục chính biên đệ nhị kỷ, quyển 41, mặt khắc 14 chép về lời khen của vua Minh Mạng dành cho “học trò người Nghệ An là khí khái, hào mại, trừ Phú Xuân và Gia Định ra thôi không đâu bằng; bởi thế thân binh của các vua thánh triều ta phần nhiều lấy ở Nghệ An, đó là điềm phước cho vương triều”.

Xứ Nghệ còn là quê hương của những bậc hiền tài. Những người con của quê hương Xứ Nghệ, đem trí dũng giúp nước, giúp dân tiêu biểu như: Mai Hắc Đế - Người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại ách đô hộ của nhà Đường, Nguyễn Cảnh Mô - Vị tướng tài ba trong lịch sử dân tộc, Quang Trung Nguyễn Huệ - Vị hoàng đế uy dũng của Triều Tây Sơn;

Đông các Đại học sĩ Cao Xuân Dục, Tiến sĩ xuất thân Văn Đức Giai, Khai quốc công thần Nguyễn Đình Đắc, Trước tác Hàn lâm viện Nguyễn Tiếp Phương, Bố chánh sứ Hà Nội Lê Nguyên Trung, Át sát sứ Bình Thuận Nguyễn Xuân Ôn, Nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, …

Kỷ niệm 990 năm danh xưng Nghệ An, triển lãm “Những dấu mốc lịch sử hình thành tỉnh Nghệ An trong mộc bản triều Nguyễn - di sản tư liệu thế giới” là hoạt động thiết thực, góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp; bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước và quyết tâm xây dựng Nghệ An trở thành tỉnh phát triển như sinh thời Bác Hồ hằng mong muốn.