Những cuộc khai quật đầu tiên
PGS.TS Tống Trung Tín - Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam cho biết, từ năm 2011 đến nay, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp Viện Khảo cổ học khai quật nghiên cứu tại khu vực trung tâm của khu di sản, với tổng diện tích 8.440m2. Những cuộc khai quật đã thu được kết quả to lớn trong việc tìm hiểu các giá trị của di sản thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long; đồng thời thu được nhiều tư liệu mới mang tính xác thực cao, góp phần nghiên cứu, khôi phục Chính điện Kính Thiên.
Ông Tín khẳng định, các cuộc thám sát và khai quật khu vực Chính điện Kính Thiên đã xác định được tầng văn hóa khá đầy đủ có niên đại kéo dài từ thế kỷ VII-IX đến thế kỷ XIX-XX cùng các dấu tích kiến trúc qua các thời kỳ tiền Thăng Long, Lý, Trần, Lê sơ… Việc này đem lại nguồn tư liệu xác thực góp phần tích cực vào việc xây dựng khu bảo tồn các di tích khảo cổ học tại 18 Hoàng Diệu, nghiên cứu khôi phục không gian Chính điện Kính Thiên, bảo tàng Hoàng cung Thăng Long… cũng như các phương án phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể của kinh đô Thăng Long.
Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Chử Xuân Dũng bày tỏ: Từ những nhát cuốc đầu tiên đầy cẩn trọng nhưng cũng tràn đầy hy vọng, các nhà khảo cổ học đã mở ra những trang sử bất ngờ trong lòng đất. Những phát hiện khảo cổ học đột phá tại 18 Hoàng Diệu đã làm xuất lộ một quần thể di tích vô cùng quý giá, minh chứng cho sự hiện hữu và trường tồn của Thăng Long - Hà Nội qua hàng ngàn năm lịch sử.
Cùng với đó là hàng triệu di vật, những báu vật nghìn năm của Thăng Long - Hà Nội được tìm thấy, đã trở thành tài sản vô giá của nhân loại. "Những hiện vật tiêu biểu, đặc sắc tại Trưng bày hôm này còn cho thấy cả chặng đường nỗ lực không ngừng của các nhà khoa học để từng bước nghiên cứu, đánh giá, tìm hiểu giá trị di sản và bảo tồn lâu dài cho thế hệ mai sau, đồng thời, cũng là dịp để các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý cùng nhìn lại những thành quả đã đạt được và xác định những bước đi cho tương lai.
Trong bối cảnh Thủ đô Hà Nội chính thức trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, khu di sản Hoàng thành Thăng Long có thể là địa chỉ đi đầu trong việc tạo điều kiện phát triển các không gian sáng tạo văn hóa, thúc đẩy các hoạt động sáng tạo văn hóa nghệ thuật đương đại, kết nối di sản với cộng đồng và giới trẻ; góp phần thực hiện các mục tiêu Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy Hà Nội về "Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021- 2022, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", Phó Chủ tịch UBND Thành phố Chử Xuân Dũng nhấn mạnh.
Hoàng thành Thăng Long là niềm tự hào của người dân Việt Nam
Theo Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam Christian Manhart, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long là niềm tự hào của người dân Việt Nam bởi nơi đây chứa đựng những giá trị di sản văn hóa vô giá của dân tộc. Đặc biệt, Trưng bày hôm nay có vai trò rất quan trọng trong việc diễn giải và trình bày ý nghĩa, sự thiết thực của Di sản văn hóa thế giới khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long.
Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam nhận định, Hoàng thành Thăng Long minh chứng cho hơn 10 thế kỷ giao lưu và ảnh hưởng văn hóa từ khắp châu Á. Ngày nay, các tầng văn hóa khảo cổ phản ánh những bước phát triển nối tiếp nhau của các triều đại đã trị vì. Hiếm có di sản nào trên thế giới thể hiện tính liên tục lâu dài như Khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long.
“Vẫn còn nhiều lớp khảo cổ chưa được khám phá dưới lòng đất. Tôi muốn nhấn mạnh rằng nghiên cứu và bảo tồn di sản là một quá trình rất lâu dài đòi hỏi phải có kế hoạch và thực hiện một cách chiến lược. Đồng thời, các ưu tiên và lĩnh vực trọng tâm trong nghiên cứu cần được xác định rõ ràng.Việc ghi tên Khu Trung tâm của Hoàng thành vào Danh sách Di sản Thế giới của UNESCO là một vinh dự tạo ra những cam kết và trách nhiệm mới cho tất cả mọi người”, ông Christian Manhart nói.
Cũng theo ông Christian Manhar, việc hoàn thành Kế hoạch quản lý toàn diện vào năm 2013 đã đánh dấu một cột mốc quan trọng. Đây là một công cụ đắc lực cho các cơ quan quản lý Nhà nước nhằm tăng cường cơ chế hợp tác giữa các bên liên quan; lồng ghép quản lý và bảo tồn; cải thiện việc diễn giải về khu di sản và các chương trình giáo dục và tiếp tục đầu tư vào nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên.
Đặc biệt, Hoàng thành Thăng Long là khu di sản duy nhất ở Việt Nam có Hội đồng tư vấn khoa học cụ thể, các thành viên có mặt hôm nay đang đưa ra lời khuyên cho tất cả các quyết định về di sản. “Kết quả và khuyến nghị của Hội thảo hôm nay sẽ là cơ sở khoa học để Hoàng thành Thăng Long xây dựng kế hoạch trùng tu lâu dài cho di sản kiến trúc. Điều quan trọng là phải xem xét các tài liệu hiện có và tư vấn các giải pháp khoa học về cách thức khai quật, bảo quản và trùng tu những gì còn lại của Điện Kính Thiên và Chính điện, đồng thời, bảo tồn tòa nhà Cục tác chiến”, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam cho hay.
Xây dựng chính sách tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị của di sản
Tổng thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam Phạm Vinh Quang hoan nghênh những nỗ lực trong 20 năm qua của thành phố Hà Nội nói chung và Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội nói riêng trong công tác trùng tu, gìn giữ khu di sản này, để Hoàng Thành Thăng Long được xem như một hình mẫu về sự phối hợp giữa Thành phố, Ban quản lý với các chuyên gia, các nhà khoa học trong công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
“Tôi cũng hoan nghênh và mong muốn Trung tâm sẽ hoàn thiện Khung kế hoạch quản lý giai đoạn 2021-2025, định hướng 2030, tầm nhìn 2045 và chương trình hành động, các giải pháp và lộ trình bảo vệ, nghiên cứu khoa học, cũng như các biện pháp phát huy giá trị của di sản như: tuyên truyền, quảng bá và phát triển các hoạt động dịch vụ gắn với phát triển bền vững”, ông Phạm Vinh Quang nói.
Tuy nhiên, công tác quản lý Di sản thế giới Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội, cũng còn gặp một số khó khăn trong việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị của di sản, nhất là việc bảo tồn và phát huy các di tích khảo cổ nằm sâu dưới lòng đất. Chính vì thế, Tổng thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam hy vọng các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách quốc tế và trong nước cùng nhau nhìn lại chặng đường hoạt động 20 năm qua của Trung tâm, cùng thảo luận, trao đổi các kinh nghiệm và bài học quý giá giữa các cơ quan quản lý di sản tương tự của các nước trên thế giới và nước ta để cùng nhau tháo gỡ những rào cản, xây dựng chính sách tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.
