Làm ảnh hưởng môi trường sống, canh tác của bà con trong khu vực
Pác Nặm là một huyện nghèo mới thành lập, nghèo ngoài sức tưởng tượng. Đường vào xã Bằng Thành gập ghềnh hiểm trở. Hơn 30km từ huyện vào mỏ “thăm dò vàng” ở thôn Khuổi Mạn, xe máy chúng tôi lội suối ùng ục, quăng quật, trôi trong bùn đất nằm ngang liên tục. Địa bàn “thăm dò” vàng của doanh nghiệp nằm giữa bản người Mông, giáp ranh xã Sơn Lộ, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng. Được biết, đề án “Đánh giá tiềm năng quặng vàng gốc” tại thôn Khuổi Mạn được khởi động từ năm 2015.
Thái độ của những người làm việc trong khu vực “thăm dò quặng vàng gốc” cực kỳ đề phòng. “Nhân công” ở đây kín miệng, chỉ cho biết, họ đang thăm dò tìm vàng, vận hành máy móc, phải “đào sâu cả trăm mét” vào trong núi.
Chúng tôi bị giám sát chặt chẽ. Tại hiện trường, chúng tôi ghi nhận, không có vẻ gì của một hoạt động thăm dò tìm quặng vàng. Hàng chục công nhân làm việc. La liệt các thùng phuy, lán ở cao, lán ở thấp, nhiều lán nối tiếp nhau. Công nhân, đồ đạc, bể chứa nước, các công trình phục vụ sinh hoạt rõ ràng là thu xếp cho một cuộc sống lâu dài, chứ không phải khoan vài mũi thăm dò để… đi về. Camera giấu kín của chúng tôi ghi nhận thêm, tại hiện trường, có đủ máy xúc, ôtô tải, ôtô 7 chỗ, máy phát điện, máy nén khí, máy nghiền đá…
Theo tài liệu đáng tin cậy, đơn vị “thăm dò” đã gây ảnh hưởng đến môi trường sống và canh tác của bà con trong khu vực, ý kiến phản ánh đã lên các cấp, tiếp xúc cử tri, bà con rất bức xúc và cơ quan chức năng đã vào cuộc xử lý nhiều lần.
Chúng tôi tiếp cận với các “địa đạo” (hầm lò) khoét rất sâu vào trong lòng núi, dùng điện thoại bật đèn, đi mãi chưa hết. Bên ngoài, có cửa để khóa và mở. Theo lãnh đạo UBND xã Bằng Thành trong cuộc làm việc trực tiếp với nhóm phóng viên, đơn vị “thăm dò” có tới 2 cái hầm như vậy. Xã lên kiểm tra là họ đóng cửa hầm. Hầm sâu cả trăm mét vào trong lòng núi, “chính tôi cũng chưa dám đi vào đó lần nào, vì nó quá sâu”, anh Lục Văn Quyết, Phó Chủ tịch UBND xã nói.
Lãnh đạo Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Bắc Kạn từng nhấn mạnh: Đơn vị “thăm dò” cần tuần thủ đúng đề án đã được chính thức phê duyệt, không làm ảnh hưởng đến môi trường sống và sản xuất của bà con. Đặc biệt không lợi dụng đề án để khai thác, chế biến khoáng sản trái phép!”.
Không phải thăm dò...
Có hay không việc “lợi dụng đề án (thăm dò) để khai thác, chế biến khoáng sản trái phép”? Anh Lục Văn Quyết là người rất nhiều lần đưa các đoàn xã, huyện, tỉnh vào kiểm tra “điểm nóng” kéo dài đã nhiều năm này, cho biết: “Công ty TNHH Thành Hưng tiến hành (dưới danh nghĩa) đào lấy mẫu đất đá, nghiền ra để thăm dò, đã có các hoạt động gây ô nhiễm suối đầu nguồn, ảnh hưởng trầm trọng đến hoa màu, các ao nuôi cá và nguồn nước sinh hoạt khiến bà con bức xúc phản ánh đã nhiều lần. Chính quyền ấp xã thì chỉ biết lập biên bản đề nghị tạm dừng thi công “đề án”.
Họ bảo thực hiện theo đề án, mà đề án của họ thì mình cũng không có trong tay! Lập biên bản, báo cáo huyện, huyện báo cáo lên tỉnh, Sở Tài nguyên Môi trường cũng vào thanh tra hết rồi. Phải nói thật, mỗi lần huyện, tỉnh đi kiểm tra thì chúng tôi cũng dẫn đi hiện trường, không phải chỉ chục lần mà hơn chục lần rồi, vì nó nhiều chuyện lắm. Nhưng, hễ chúng tôi rời khỏi hiện trường là họ lại hoạt động tiếp!”.
Khi được hỏi lại, liệu có việc “Lợi dụng giấy phép thăm dò để khai thác vàng trái phép không?”, anh Quyết thận trọng: “Tôi không nắm được. Mình lên thì họ lại dừng không hoạt động nữa. Không biết trong quá trình nghiền họ có dùng hóa chất độc hại gì không? Vào hiện trường, mắt thường không thấy được cái việc dùng hóa chất hay không đâu. Bà con bảo, làm thế này thì là “làm vàng” rồi, không phải thăm dò. Họ đào hầm sâu lắm, tôi không dám vào đâu. Họ có 2 hầm, một hầm ở địa điểm mới tôi cũng chưa tiếp cận được. Hỏi, họ đào được nhiều vàng không? Chịu! Làm mà không có vàng thì lấy gì để họ... “ăn”? Họ có gần 20 người, tiền mấy triệu lương/người/tháng, cộng thêm tiền ăn uống sinh hoạt, tiền máy móc xăng dầu nữa chứ!”.
Như vậy, thực tế, Công ty TNHH Thành Hưng tại Khuổi Mạn, xã Bằng Thành, huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn sử dụng máy móc quy mô, hiện đại, tiến hành “thăm dò quặng vàng gốc” từ năm 2015. Câu hỏi đặt ra là: Nếu thăm dò thì chỉ khoan vài mũi, đào vài hố, trong thời gian nhất định được cấp phép một cách đúng quy định khắt khe của Luật. Đằng này từ năm 2015 đến giờ vẫn thăm dò! Đào hầm đào hố, ăn dầm ở dề giữa rừng xanh núi đỏ, thử hỏi một công ty TNHH lấy đâu ra tiền để “thăm dò” không công như vậy? Đấy là chưa kể, khi cán bộ đến kiểm tra, cán bộ của đơn vị địa chất được giao nhiệm vụ thăm dò cũng không hề có mặt ở hiện trường...
Đề án “Đánh giá tiềm năng quặng vàng gốc” tại thôn Khuổi Mạn là do Liên đoàn địa chất Đông Bắc thành lập, Công ty TNHH Thành Hưng chỉ là nhà đầu tư góp vốn.
