Cải cách thủ tục hành chính của Việt Nam liên tục thăng hạng
Theo ông Ngô Hải Phan - Cục trưởng Cục Kiểm soát Thủ tục Hành chính (Văn phòng Chính phủ), trong năm 2020, việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho DN nói chung và DN thuộc khu vực tư nhân nói riêng tiếp tục là ưu tiên của Chính phủ và được thể hiện xuyên suốt trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Trong nỗ lực cải cách hành chính (CCHC), Việt Nam đã có nhiều thành tích đáng ghi nhận: Năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam theo xếp hạng năm 2019 của Diễn đàn kinh tế thế giới tăng 3,5 điểm và tăng 10 bậc; Kết quả cải thiện Môi trường kinh doanh theo đánh giá của Ngân hàng thế giới (WB) năm 2020 tăng 1,2 điểm… Tuy vậy, chất lượng môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh của Việt Nam vẫn tiếp tục thuộc nhóm thấp và trung bình thấp, chỉ xếp thứ 5 hoặc thứ 6 trong các nước ASEAN. Điều này đòi hỏi Việt Nam cần phải tiếp tục nỗ lực cải cách mạnh mẽ và có những đột phá thực sự để đạt mục tiêu vào nhóm 4 nước đứng đầu khu vực.
Với phương pháp đánh giá dựa trên mô hình chi phí chuẩn (Standard Cost Model - SCM) và được xây dựng dựa trên kết quả phân tích các phiếu khảo sát DN của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, APCI cho thấy một bức tranh chân thực và sinh động về chi phí thực tế mà DN phải chi trả để thực hiện TTHC theo quy định của pháp luật hiện hành. “Thông qua các số liệu và thông tin thực tế, APCI phản ánh khách quan mức độ cải cách, cải thiện các thủ tục hành chính, quy định của pháp luật về môi trường kinh doanh cũng như quá trình thực thi pháp luật, chính sách của các Bộ, ngành, địa phương” - ông Ngô Hải Phan nhấn mạnh.
Theo đánh giá gần nhất của các tổ chức quốc tế, Việt Nam được đánh giá thăng hạng cả ở chỉ số Môi trường kinh doanh (Doing Business) và chỉ số Năng lực cạnh tranh quốc gia 4.0 (Global Competitiveness Index 4.0). Chỉ số Môi trường kinh doanh từ vị trí 90 (trên 190 quốc gia) khi Chính phủ bước vào nhiệm kỳ mới (2016) đã lên vị trí 70 (trên 190 quốc gia) vào năm 2020.
Nỗ lực cải cách hướng tới nền hành chính phục vụ
Bên cạnh việc chuyển dịch nền kinh tế từ tăng trưởng về lượng sang việc vừa bảo đảm giữa lượng và chất, Chính phủ cũng xác định tầm nhìn dài hạn dựa trên việc nuôi dưỡng, phát huy nội lực của các DN trong nước cùng với quá trình thu hút có chọn lọc đối với các DN quốc tế đầu tư vào Việt Nam. Những chính sách và hành động cải cách của Chính phủ kiến tạo tập trung mạnh mẽ vào DN - động lực phát triển và xây dựng một nền kinh tế tự cường - thể hiện ở những quyết sách đáng lưu ý như tạo lập môi trường và nền tảng kinh doanh thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp, liên tục rà soát, cắt giảm điều kiện kinh doanh, tạo thuận lợi hóa thương mại, cắt giảm và đơn giản hóa nhiều quy định và chi phí tuân thủ, thiết lập các cơ chế đối thoại công - tư liên tục và cởi mở; và nỗ lực đặc biệt lớn trong việc hiện đại hóa cung cấp dịch vụ công, trọng tâm là các dịch vụ công trực tuyến với tinh thần lấy người dân, DN làm trung tâm.
APCI 2019 và APCI 2020 đều cho thấy những nhóm TTHC có điểm APCI cao và có những tiến bộ đáng kể qua các năm là nhờ vào việc áp dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ cho việc thực hiện TTHC của DN cũng như giải quyết TTHC của cơ quan nhà nước trên môi trường điện tử, được cộng đồng DN hoan nghênh, tạo thuận lợi cho DN tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và quá trình chuyển đổi số quốc gia, đồng thời hạn chế được tiêu cực, những nhiễu và rủi ro về tình huống bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh thường phát sinh ở phương thức truyền thống.
Qua 3 năm, APCI cho thấy một phương thức dẫn đến thành công về cải cách của một số nhóm TTHC như thuế, Giao dịch thương mại qua biên giới, đầu tư, khởi sự DN, môi trường là chuyển phương thức quản lý nhà nước từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Việc chuyển đổi này không chỉ đơn giản là điều chuyển các điều kiện, yêu cầu chứng minh đối với DN từ giai đoạn trước “cấp phép” sang sau “cấp phép” mà là thay đổi hoàn toàn phương thức quản lý nhà nước đối với từng lĩnh vực cải cách cũng như là thay đổi nhận thức của DN về trách nhiệm kinh doanh của mình. Điều này cho thấy, DN mong muốn công tác này mang tính khuyến khích và hỗ trợ DN tự giác thực hiện đúng pháp luật, cảnh báo sớm nguy cơ vi phạm các quy định pháp luật thay vì cơ quan chức năng tìm soát “lỗi” của DN để xử phạt.
* TS Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính): Gánh nặng chi phí liên quan đến thể chế của DN có thể chia thành 2 loại: Chính thức và phi chính thức. Chi phí chính thức liên quan đến các thủ tục đòi hỏi thời gian như thời gian nộp thuế. Để giảm chi phí này cần đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin, thực hiện cơ chế một cửa... Các chi phí không chính thức thì nhiều loại, chẳng hạn như phải đút lót để xin giấy phép.
* PGS.TS Nguyễn Thường Lạng (Trường ĐH Kinh tế Quốc dân): Chi phí không chính thức không chỉ làm gia tăng chi phí tuân thủ mà còn làm cho môi trường kinh doanh trở nên thiếu lành mạnh, kém cạnh tranh và gây e ngại cho các DN nước ngoài đang muốn tìm kiếm cơ hội kinh doanh tại Việt Nam. Nếu để khoản chi phí này tiếp tục tồn tại và bao trùm trên diện rộng thì sẽ “cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội, gây bức xúc trong nhân dân”.
