Đội chiêng nữ đặc biệt
Đối với đồng bào Ê Đê, theo phong tục, chỉ có nam giới được đánh chiêng. Nhưng ở Buôn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk lại có dàn chiêng nữ Jho của người Ê Đê Bih, là một nhánh của dân tộc Ê Đê. Riêng phong tục của người nơi đây là phụ nữ sẽ gìn giữ nhịp chiêng của buôn làng.
Từ lâu đời, đồng bào Ê Đê Bih đã chọn vùng đất bên dòng sông Krông Ana thơ mộng để sinh sống, làm ăn. Bao đời nay, tiếng chiêng nữ vẫn được duy trì như mạch nguồn dòng sông chảy mãi của buôn làng.
Ngoài những ngày đi rẫy lên nương, lúc rảnh rỗi, bà H'Nuah Êban lại say sưa với việc gìn giữ nhịp chiêng của buôn làng. Với bà, chiêng không thể thiếu được trong đời sống phụ nữ Ê Đê Bih.
Bà H'Nuah cho rằng đôi chiêng cổ của bà phải đánh và múa nhẹ nhàng không được quá nhanh hay quá vội, chủ yếu dành để phục vụ lễ hội. Với người Ê Đê Bih, dàn chiêng Jho rất quan trọng, nó đi liền với các hoạt động sinh hoạt văn hoá, lễ hội.
Chiêng Jho của người Ê Đê Bih gồm 6 chiếc được phân thành 3 cặp chiêng gồm cặp chiêng mẹ, cặp chiêng cha và cặp chiêng con, dàn chiêng này được ví như một gia đình đầy đủ. Khi diễn tấu, đội chiêng nữ sẽ di chuyển vòng tròn. Gắn với dàn chiêng là điệu múa đặc trưng của đồng bào nơi đây.
Được biết, chiêng nữ khi đánh phải xách lên và đi cùng đội múa, khởi đầu, trống Hgơr sẽ giữ nhịp cho toàn bộ dàn chiêng. Khi tiếng trống vang lên thì dàn chiêng cũng bắt nhịp theo và tạo ra hợp âm dịu dàng, nhẹ nhàng mang nét đặc trưng riêng. Thường người lớn tuổi, có kinh nghiệm nhất sẽ phụ trách đánh trống.
Nghệ nhân H'Săn, người đang đảm nhiệm vai trò đánh trống Hgơr, là nghệ nhân đánh trống duy nhất ở khu vực nói trên. Đánh được trống Hgơr là việc rất khó cần luyện tập nhiều nên dù đã 80 tuổi, nhưng bà H'Săn vẫn trăn trở về việc tìm người duy trì tiếng trống của dàn chiêng.
Khơi dậy niềm đam mê cho lớp trẻ
Giai điệu của chiêng của phụ nữ Ê Đê Bih lúc dồn dập, lúc nhẹ nhàng… thể hiện được nhịp sống của con người Tây Nguyên trong các hoạt động sản xuất, sinh hoạt. Chiêng Jhô không chỉ là tài sản quý giá, mà còn góp phần chia sẻ mọi niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống của người Ê Đê Bih.
Gìn giữ chiêng nữ Jhô ở thị trấn Buôn Trấp hiện có 30 người phụ nữ, lớn nhất là 80 tuổi, nhỏ nhất là 6 tuổi. Thường con gái Ê Đê Bih từ nhỏ đã được nghe chiêng, đánh chiêng. Sau nhiều tháng truyền dạy, nhiều em gái nhỏ tuổi tại Buôn Trấp từ chỗ không biết cầm chiêng, gõ chiêng, múa xoang thì nay đã đánh được các bài chiêng truyền thống như đón khách, cúng lúa mới, cúng bến nước.
Em H'Trúc Êban (khu vực trên) chia sẻ: “Sau khi tham gia đánh cồng chiêng, em rất vui vì được các bà dạy nhiệt tình và đưa đi nhiều nơi để biểu diễn. Cháu rất tự hào và yêu thích về cồng chiêng của dân tộc mình và sẽ cố gắng chơi thật tốt”.
Tại buôn Tuôr, xã Hoà Phú, TP.Buôn Ma Thuột, một đội chiêng nữ đã hình thành từ năm 2018. Khi được học đánh chiêng, các cô gái với tuổi đời mới mười tám đôi mươi nơi đây rất say mê tìm hiểu và học hỏi kỹ năng để đánh chiêng thành thạo… thể hiện tinh thần cộng đồng, đoàn kết, cùng nhau phát triển.
