Dẫn chúng tôi đi xem cống hồ Vực Mấu, ông Ngô Quốc Thăng, Giám đốc Xí nghiệp Thủy lợi Hoàng Mai thuộc Cty TNHH MTV Thủy lợi Bắc Nghệ An cho biết, bêtông cống đã bị xâm thực, rò qua thành cống gây mất an toàn khi mùa mưa bão sắp đến.
“Hồ Vực Mấu như một quả bom nước treo lơ lửng trên đầu hơn 100 nghìn dân. Bêtông cống có hiện tượng xâm thực và rò rỉ qua thành cống từ nhiều năm nay. Mùa hạn, nước bị thất thoát, trong khi mùa mưa đến, lượng nước nhiều, rò rỉ tiềm ẩn nguy cơ vỡ thân đập”, ông Thăng cho biết.
Vực Mấu (phường Quỳnh Trang, thị xã Hoàng Mai) là hồ thủy lợi lớn nhất tỉnh với dung tích chứa gần 75 triệu m3 nước. Đập được xây dựng từ năm 1978, đến năm 2008 thân đập được gia cố, nâng cấp. Khi mùa mưa lũ tràn về, đạt mực nước dâng bình thường, nếu xả cùng lúc 5 cửa sẽ đạt lưu lượng 1.200 m3/s. Tuy nhiên, cống được xây dựng bằng bêtông, cốt thép đã trên 40 năm, nay đã xuống cấp, rò rỉ, uy hiếp thân đập và vùng hạ lưu.
Năm 2013, trước nguy cơ vỡ thân đập, khi 5 cửa xả của hồ mở, mưa to cộng với thủy triều dâng đã khiến cả thị xã Hoàng Mai ngập trong biển nước, gây thiệt hại gần 1.300 tỷ đồng, 1 người chết.
Đó chỉ là 1 trong số gần 60 hồ đập thủy lợi tại Nghệ An “kêu cứu”. Theo thống kê của Sở NN-PTNT Nghệ An, toàn tỉnh hiện có 57 hồ chứa nước cần được xử lý cấp bách, trong đó 7 hồ nằm trong nhóm ưu tiên số 1. Tính chất xung yếu cấp bách cần phải xử lý ngoài rò rỉ cống, thân đập còn có sạt lở mái thượng lưu, bong tróc bê tông cống… Các sự cố nêu trên vừa gây thất thoát nguồn nước và đặt người dân vùng hạ lưu trong tình cảnh luôn thấp thỏm, lo âu.
Hà Tĩnh là địa phương quản lý, khai thác số lượng hồ đập khá lớn (350 hồ) nhưng chủ yếu là hồ đập nhỏ có “tuổi đời” hàng chục năm nên đại đa số đã hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Trong đó có hơn 200 hồ đang đứng trước “báo động đỏ” mất an toàn trong mùa mưa lũ.
Trong chuyến làm việc mới đây tại 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thủy lợi nhấn mạnh: “Đối với những hồ đập có nguy cơ mất an toàn cao tuyệt đối không tích nước; xây dựng phương án di dời dân khi mực nước hồ vượt thiết kế. Đồng thời, bố trí đủ vốn, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình đang làm dở dang đảm bảo vượt lũ an toàn”.
