Tom Hayden - người truyền cảm hứng cho các phong trào hòa bình

"Một người khổng lồ chính trị, một người bạn thân yêu đã ra đi. Tom Hayden đã luôn đấu tranh cho lý tưởng của mình mạnh mẽ hơn bất kỳ ai mà tôi biết", Thị trưởng Los Angeles - Eric Garcetti - cho biết trên Twitter.

Từ nhà báo đến nhà hoạt động

Tom Hayden sinh năm 1939, tại Detroit, Michigan (Mỹ). Ông tốt nghiệp Trung học Dondero, sau đó theo học Đại học Michigan. Khi học ở đây, ông làm biên tập viên cho tờ Michigan Daily. Năm 1960, ông thực hiện bài phỏng vấn nhà hoạt động Martin Luther King Jr (đoạt giải Nobel Hòa bình vào năm 1964 - PV) ngay tại hội nghị quốc gia của đảng Dân chủ ở Los Angeles. Đó là khoảnh khắc thay đổi cuộc đời ông, Tom Hayden cho CNN biết sau này.

"Dần dần tôi từ một nhà báo trở thành nhà tuyên truyền, ủng hộ tích cực, rồi thành nhà hoạt động", ông viết. Ngay sau đó, ông trở thành thành viên sáng lập nhóm Sinh viên vì Xã hội Dân chủ (SDS) khi vẫn còn là sinh viên Đại học Michigan.

Tom Hayden soạn thảo bản tuyên ngôn Port Huron của nhóm SDS. Đó là một văn kiện có tầm nhìn xa, tạo ra một "phong trào chính trị dân chủ hoàn toàn mới" tại Mỹ, truyền cảm hứng cho các phong trào dân chủ tới tận ngày nay.

Về sau này nữa, ông vẫn làm việc như một nhà tổ chức cộng đồng tại các vùng quê nghèo khó của Newark, New Jersey.

Thẳng thắn chống lại cuộc chiến tại Việt Nam

Vào những năm đầu thập niên 1960, khi còn ngồi trên giảng đường trường Đại học Michigan, Tom Hayden đã lên tiếng chống lại cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Từ lời nói, ông tiến đến hành động bằng chuyến đi sang Hà Nội và miền Bắc Việt Nam như một phần của hoạt động phản chiến. Ông đi thăm 3 ngôi làng và các nhà máy, gặp gỡ một lính Mỹ bị bắt làm tù binh khi máy bay bị bắn hạ. Kết quả của chuyến đi này là ông xuất bản một cuốn sách có tên "The Other Side" (tạm dịch: Phía bên kia) với nội dung về cuộc chiến tranh thảm khốc của Mỹ ở Việt Nam và kêu gọi chính quyền Mỹ bấy giờ rút quân khỏi Việt Nam.

Tom Hayden là thành viên của nhóm Chicago 7, bị cáo buộc âm mưu, châm ngòi bạo động vì các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam năm 1968. Tòa hủy bản án sau khi nhận đơn kháng cáo và ông trắng án vào tháng 2.1970.

Ông cũng tham gia nhiều buổi nói chuyện phản đối chiến tranh, tổ chức triển lãm tranh cổ động, chiếu phim về Đông Dương giai đoạn 1972 - 1975 và kêu gọi Quốc hội Mỹ cắt bỏ ngân sách cho cuộc chiến.

Ông tham gia Hội nghị Brastislava tố cáo tội ác của Mỹ và đòi hòa bình cho Việt Nam năm 1967, tham gia thuyết trình về Việt Nam cho các hạ nghị sĩ trong vòng 6 tuần tại Hạ viện Mỹ năm 1973. Chính vì những điều này mà ông trở thành một mục tiêu của chính phủ liên bang, Tom Hayden cho biết. Năm 1971, ông gặp nữ diễn viên Jane Fonda. Khi Jane Fonda có bài phát biểu phản đối chiến tranh Việt Nam một năm sau đó, hai người liên lạc và trở thành tình nhân. Tuy nhiên, Tom Hayden và Jane Fonda li dị sau 17 năm chung sống, từ năm 1973 tới 1990.

"Ông ấy (Hayden) đã thức tỉnh cả hệ thống, tạo nên một tầm ảnh hưởng", Alan Spencer - người từng giúp Tom Hayden soạn thảo các tài liệu tranh luận trong thập niên 80 của thế kỷ trước - nhấn mạnh để thể hiện sự kính trọng với người đã khuất.

"Vào lúc chúng ta cần hồi sinh phong trào hòa bình, cuốn sách của Tom Hayden mang tên "Hell No: The Forgotten Power of the Vietnam Peace Movement" (tạm dịch "Không có địa ngục: Quyền lực bị bỏ quên của phong trào hòa bình Việt Nam") có ý nghĩa vô cùng quan trọng", Nhà báo Katrina Vanden Heuvel của tạp chí Nation viết.

Sự nghiệp chính trị của Tom Hayden có bước tiến mới khi ông trở thành nghị sĩ bang California năm 1982. 10 năm sau, ông được bầu vào thượng viện bang (từ năm 1992 - 2000).

Khi sự nghiệp chính trị kết thúc, Tom Hayden vẫn duy trì lập trường chống chiến tranh và trải qua những năm còn lại như là một nhà văn có nhiều sáng tác, một diễn giả vận động cho việc cải tổ các cơ cấu chính trị của Mỹ. Ông viết rất nhiều sách về các vấn đề môi trường và chính trị thế giới, cùng với hơn 10 cuốn sách viết trước đó, tổng cộng là hơn 20 cuốn. Ông cũng tham gia giảng dạy tại nhiều đại học danh tiếng khác nhau.

Hồi tháng 12.2007, Tom Hayden trở lại Việt Nam và được Chính phủ Việt Nam trao tặng kỷ niệm chương nhằm tôn vinh những đóng góp của ông trong các phong trào đòi chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam trước đây.