Say mê và nhạy cảm với hình ảnh, nhà quay phim Nguyễn Hữu Tuấn là người đứng sau những bộ phim đã trở thành kinh điển của điện ảnh Việt Nam: ''Thị xã trong tầm tay’’, ''Thương nhớ đồng quê’’, ''Hy vọng cuối cùng’’, ''Bến không chồng’’, ''Lạc lối’’... và một số bộ phim khác, như ''Hoa ban đỏ’’, ''Người đàn bà mộng du’’.... Xen kẽ các đợt đi làm phim là những chuyến đi dã ngoại tìm bối cảnh quay phim, hoặc đi sáng tác ảnh. Qua các chuyến đi đó, ông đã có dịp gặp gỡ, trò chuyện với những người dân bản địa, rồi chụp ảnh và ghi chép cảm xúc của mình trước những phận đời, cảnh vật thiên nhiên. Nguyễn Hữu Tuấn cũng đã có vài triển lãm ảnh cá nhân ở trong và ngoài nước, gây ấn tượng trong công chúng. Ông còn được mời tham gia chọn cảnh của một số bộ phim nước ngoài thực hiện ở Việt Nam như ''Đông Dương’’, ''Người tình’’...
“Những thước phim trong suốt” (NXB Trẻ ấn hành) gồm 30 bài viết mang tính hồi ức, mà ban đầu chỉ là những tâm tình nhỏ giọt trên trang FB cá nhân của ông. Tất cả những mảnh ký ức hiện hữu trên các trang sách như những thước phim quay chậm ngược thời gian, ẩn chứa những vui, buồn. Dẫu đã nhiều lần gặp và trò chuyện với ông ở ngoài đời, nhưng khi đọc những dòng trạng thái mà Nguyễn Hữu Tuấn chia sẻ trên mạng xã hội, tôi vẫn không khỏi ngỡ ngàng, bởi những mảnh ký ức đó trải dài thời gian, thực giản dị, ắp đầy tình cảm, không lòe loẹt ngoa ngôn. Đúng như nhận xét của dịch giả/họa sĩ Trịnh Lữ: ''Cái tôi thích nhất ở anh là bản năng hướng thiện - nguồn năng lượng tích cực đang ngày càng hao mòn vì tâm lý cá nhân trong sáng tạo nghệ thuật của thời đại chúng ta...’’.
Trong ''Những thước phim trong suốt’’, mỗi chuyện ông viết tựa như kịch bản văn học của những bộ phim truyện. Chuyện ''Thượng Hải’’ là những gom góp ký ức ở thời Nguyễn Hữu Tuấn đến Thượng Hải hồi năm 1968 học hóa hữu cơ, chuyên ngành chất dẻo, hiện hữu những khuôn hình đầy hỉ, nộ về cuộc sống và số phận những người dân Trung Quốc trong thời hậu Cách mạng Văn hóa. Trong đó, Nguyễn Hữu Tuấn gợi lại ký ức bằng sự kìm nén bày tỏ cảm xúc.
Bối cảnh trong ''Những thước phim trong suốt’’ trải dài ở nhiều miền đất, trong đó đương nhiên nhiều câu chuyện diễn ra trên đất Hà Nội - nơi NSND Nguyễn Hữu Tuấn sinh sống trong một môi trường gia đình nghệ thuật đặc biệt: Anh trai là đạo diễn điện ảnh Nguyễn Hữu Luyện, em trai là nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Hữu Bảo, cha mẹ vợ là cặp NSND (ngành cải lương) Tiêu Lang - Kim Xuân, em dâu và cũng là em vợ - NSND Như Quỳnh.
Có thể đó cũng là một lợi thế khi một số câu chuyện ở cuốn ''Những thước phim trong suốt’’ của ông đã giúp cho người đọc hình dung về một Hà Nội rất đặc thù của những gia đình đã sống ở mảnh đất này nhiều thế hệ, nền nếp, bặt thiệp, biết ứng xử trước những vẻ đẹp dễ làm trỗi dậy ham muốn, biết bình thản trước các biến cố trong cuộc sống. Những ''Lữ khách’’, ''Quán nước đầu cầu phao’’, ''Số nhà 69’’, ''Chén rượu Thanh Mai’’... là những câu chuyện như thế, gợi nhớ những cảnh vật, những con người của một thời quá vãng.
Trong cuốn ''Những thước phim trong suốt’’ có nhiều chuyện về công việc làm phim khá sinh động. Có một câu chuyện, ''Phòng giam nữ’’, cũng lấy việc làm phim làm nền cho câu chuyện xảy ra hồi năm 1978 khi Nguyễn Hữu Tuấn làm trợ lý quay phim khi thực hiện bộ phim ''Phạm nhân’’ của đạo diễn Quang Lương. Chuyện quẩn quanh tình cảm của cánh nghệ sĩ, đội ngũ quản giáo và các nữ phạm nhân, rất cảm động, ắp đầy tính nhân văn.
Trong lĩnh vực điện ảnh, một khi đề cập tới một bộ phim nào đó, thường người ta chỉ nhắc tới vị đạo diễn và dễ lãng quên những thành phần khác trong đoàn làm phim (biên kịch, quay phim, thiết kế mỹ thuật, phục trang, ánh sáng...). Dù vậy, vốn là người kỹ tính, nhà quay phim Nguyễn Hữu Tuấn luôn khắt khe với chính mình khi lựa chọn bối cảnh và tạo nên những khuôn hình đẹp, nên thơ, góp phần chuyển tải nội dung phim thêm phần sinh động.
Kỹ tính là thế, nhưng có lẽ ít người biết Nguyễn Hữu Tuấn (khi còn làm ở một xí nghiệp nhựa, kiêm việc chụp ảnh cho phòng truyền thống) đã có lần phải bùi ngùi khi tự tiêu hủy 2 cuộn phim chụp cảnh điêu tàn hãi hùng nơi khu phố Khâm Thiên (Hà Nội) sau những trận máy bay B52 của Mỹ ném bom trải thảm, vì sợ rủi ro bởi những bức ảnh chụp những ''hình ảnh phía ta bị tổn thất’’, được kể trong câu chuyện mang tên của cuốn sách. Cái ''trong suốt’’ ấy được đặt trong ngữ cảnh đa nghĩa, dễ thấy đâu đó trong những tác phẩm nghệ thuật nhàn nhạt ''không màu sắc, không mùi vị’’ của đời sống văn nghệ.
Trong điện ảnh, Nguyễn Hữu Tuấn đã tạo dựng cho mình một phong cách hình ảnh, dù phải chia sẻ cùng các đạo diễn để góp phần cho một tác phẩm điện ảnh có sức sống bền lâu. Còn với những chia sẻ của ông qua cuốn truyện ký ''Những thước phim trong suốt’’, Nguyễn Hữu Tuấn đã đảm nhiệm nhiều vai trò - tựa như biên kịch, quay phim, đạo diễn. Trong nhiều câu chuyện, ông thường chú trọng cái kết bỏ ngỏ, như ở các bộ phim. Dường như, ông muốn bạn đọc cùng suy ngẫm, sẽ chia nhiều điều hơn về những hình ảnh, những số phận trong cuộc đời...
